అరణ్యకాండము - సర్గము 73
శ్రీమద్వాల్మీకియరామాయణే అరణ్యకాండే త్రిసప్తతితమః సర్గః |౩-౭౩|
| వాల్మీకి రామాయణము | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ||||||||||
దర్శయిత్వా రామాయ సీతాయాః ప్రైమార్గనే |
వాక్యం అన్వర్థం అర్థజ్ఞః కబంధః పునః అబ్రవీత్ |౩-౭౩-౧|
ఏష రామ శివః పంథా యత్ర ఏతే పుష్పితా ద్రుమాః |
ప్రతీచీం దిశం ఆశ్రిత్య ప్రకాశంతే మనో రమాః |౩-౭౩-౨|
జంబూ ప్రియాల పనసాః ప్లక్ష న్యగ్రోధ తిందుకాః |
అశ్వత్థాః కర్ణికారాః చ చూతాః చ అన్యే చ పాదపాః |౩-౭౩-౩|
ధన్వనా నాగ వృక్షా తిలకా నక్తమాలకాః |
నీల అశోక కదంబాః చ కరవీరాః చ పుష్పితాః |౩-౭౩-౪|
అగ్నిముఖా అశోకాః చ సురక్తాః పరిభద్రకాః |
తాన్ ఆరుహ్య అథవా భూమౌ పాతయిత్వా చ తాన్ బలాత్ |౩-౭౩-౫|
ఫలాని అమృత కల్పాని భక్షయిత్వా గమిష్యథః |
తత్ అతిక్రమ్య కాకుత్స్థ వనం పుషిత పాదపం |౩-౭౩-౬|
నందన ప్రతిమం తు అన్యత్ కురవః ఉత్తరా ఇవ |
సర్వ కాల ఫలా యత్ర పాదపా మధుర స్రవాః |౩-౭౩-౭|
సర్వే చ ఋతవః తత్ర వనే చైత్రరథే యథా |
ఫల భార నతాః తత్ర మహా విటప ధారిణః |౩-౭౩-౮|
శోబంతే సర్వతః తత్ర మేఘ పర్వత సంనిభాః |
తాన్ ఆరుహ్య అథవా భూమౌ పాతైత్వా యథా సుఖం |౩-౭౩-౯|
ఫలాని అమృత కల్పాని లక్షమణః తే ప్రదాస్యతి |
చఙ్క్రమంతౌ వరాన్ శైలాన్ శైలాత్ శైలం వనాత్ వనం |౩-౭౩-౧౦|
తతః పుష్కరిణీం వీరౌ పంపాం నామ గమిష్యథః |
అశర్కరాం అవిభ్రంశాం సమ తీర్థం అశైవలాం |౩-౭౩-౧౧|
రామ సంజాత వాలూకాం కమల ఉత్పల శోభితాం |
తత్ర హంసాః ప్లవాః క్రౌఙ్చాః కురరాః చైవ రాఘవ |౩-౭౩-౧౨|
వల్గు స్వరా నికూజంతి పంపా సలిల గోచరాః |
న ఉద్విజంతే నరాన్ దృష్ట్వా వధస్య అకోవిదాః శుభాః |౩-౭౩-౧౩|
ఘృత పిణ్డ ఉపమాన్ స్థూలాన్ తాన్ ద్విజాన్ భక్షయిష్యథః |
రోహితాన్ వక్ర తుణ్డాన్ చ నల మీనాన్ చ రాఘవ |౩-౭౩-౧౪|
పంపాయాం ఇషుభిః మత్స్యాన్ తత్ర రామ వరాన్ హతాన్ |
నిస్త్వక్పక్షానయసతప్తానకృశాన్నైకకణ్టకాన్ - యద్వా -
నిః త్వక్ పక్షాన్ అయస తప్తాన్ అకృశాన్ న అనేక కణ్టకాన్ |౩-౭౩-౧౫|
తవ భక్త్యా సమాయుక్తో లక్ష్మణః సంప్రదాస్యతి |
భృశం తాన్ ఖాదతో మత్స్యాన్ పంపాయాః పుష్ప సంచయే |౩-౭౩-౧౬|
పద్మ గంధి శివం వారి సుఖ శీతం అనామయం |
ఉద్ధృత్య స తదా అక్లిష్టం రూప్య స్ఫటిక సన్నిభం |౩-౭౩-౧౭|
అథ పుష్కర పర్ణేన లక్ష్మణః పాయయిష్యతి |
స్థూలాన్ గిరి గుహా శయ్యాన్ వానరాన్ వన చారిణః |౩-౭౩-౧౮|
సాయ ఆహ్నే విచరన్ రామ దర్శయిష్యతి లక్ష్మణః |
అపాం లోభాత ఉపావృత్తాన్ వృషభాన్ ఇవ నర్దతః |౩-౭౩-౧౯|
రూప అన్వితాన్ చ పంపాయాం ద్రక్ష్యసి త్వం నరోత్తమ |
సాయ అహ్నే విచరన్ రామ విటపీన్ మాల్య ధారిణః |౩-౭౩-౨౦|
శివ ఉదకం చ పంపాయాం దృష్ట్వా శోకం విహాస్యసి |
సు మనోభిః చితాన్ తత్ర తిలకాన్ నక్త మాలకాన్ |౩-౭౩-౨౧|
ఉత్పలాని చ ఫుల్లాని పంకజాని చ రాఘవ |
న తాని కశ్చిత్ మాల్యాని తత్ర ఆరోపయితా నరః |౩-౭౩-౨౨|
న చ వై ంలానతాం యాంతి న చ శీర్యంతి రాఘవ |
మతంగ శిష్యాః తత్ర ఆసన్ ఋషయః సుసమాహితః |౩-౭౩-౨౩|
తేషాం భార అభితప్తానాం వన్యం ఆహరతాం గురోః |
యే ప్రపేతుః మహీం తూర్ణం శరీరాత్ స్వేద బిందవః |౩-౭౩-౨౪|
తాని మాల్యాని జాతాని మునీనాం తపసా తదా |
స్వేద బిందు సముత్థాని న వినశ్యంతి రాఘవ |౩-౭౩-౨౫|
తేషాం గతానాం అద్య అపి దృశ్యతే పరిచారిణీ |
శ్రమణీ శబరీ నామ కాకుత్స్థ చిర జీవినీ |౩-౭౩-౨౬|
త్వాం తు ధర్మే స్థితా నిత్యం సర్వ భూత నమస్కృతం |
దృష్ట్వా దేవ ఉపమం రామ స్వర్గ లోకం గమిష్యతి |౩-౭౩-౨౭|
తతః తత్ రామ పంపాయాః తీరం ఆశ్రిత్య పశ్చిమం |
ఆశ్రమ స్థానం అతులం గుహ్యం కాకుత్స్థ పశ్యసి |౩-౭౩-౨౮|
న తత్ర ఆక్రమితుం నాగాః శక్నువంతి తద్ ఆశ్రమే |
ఋషేః తస్య మతంగస్య విధానాత్ తత్ చ కాననం |౩-౭౩-౨౯|
మాతంగ వనం ఇతి ఏవ విశ్రుతం రఘునందన |
తస్మిన్ నందన సంకాశే దేవ అరణ్య ఉపమే వనే |౩-౭౩-౩౦|
నానా విహగ సంకీర్ణే రంస్యసే రామ నిర్వృతః |
ఋష్యమూకః తు పంపాయాః పురస్తాత్ పుష్పిత ద్రుమః |౩-౭౩-౩౧|
సు దుఃఖ ఆరోహణః చ ఏవ శిశు నాగ అభిరక్షితః |
ఉదారో బ్రహ్మణా చైవ పూర్వ కాలే వినిర్మితః |౩-౭౩-౩౨|
శయానః పురుషో రామ తస్య శైలస్య మూర్ధని |
యత్ స్వప్నే లభతే విత్తం తత్ ప్రబుద్ధో అధిగచ్ఛతి |౩-౭౩-౩౩|
యః తు ఏనం విషమ ఆచారః పాప కర్మా అధిరోహతి |
తత్ర ఏవ ప్రహరంతి ఏనం సుప్తం ఆదాయ రాక్షసాః |౩-౭౩-౩౪|
తత్ర అపి శిశు నాగానాం ఆక్రందః శ్రూయతే మహాన్ |
క్రీడతాం రామ పంపాయాం మతంగ ఆశ్రమ వాసినాం |౩-౭౩-౩౫|
సిక్తా రుధిర ధారాభిః సంహత్య పరమ ద్విపాః |
ప్రచరంతి పృథక్ కీర్ణా మేఘ వర్ణాః తరస్వినః |౩-౭౩-౩౬|
తే తత్ర పీత్వా పానీయం విమలం చారు శోభనం |
అత్యంత సుఖ సంస్పర్శం సర్వ గంధ సమన్వితం |౩-౭౩-౩౭|
నివృత్తాః సంవిగాహంతే వనాని వన గోచరాః |
ఋక్షాం చ ద్విపినః చైవ నీల కోమలక ప్రభాన్ |౩-౭౩-౩౮|
రురూన్ అపేతా అపజయాన్ దృష్ట్వా శోకం ప్రహాస్యసి |
రామ తస్య తు శైలస్య మహతీ శోభతే గుహా |౩-౭౩-౩౯|
శిలా పిధానా కాకుత్స్థ దుఃఖం చ అస్యాః ప్రవేశనం |
తస్యా గుహాయాః ప్రాక్ ద్వారే మహాన్ శీత ఉదకో హ్రదః |౩-౭౩-౪౦|
బహు మూల ఫలో రమ్యో నానా నగ సమాకులః |
తస్యాం వసతి సుగ్రీవః చతుర్భిః సహ వానరైః |౩-౭౩-౪౧|
కదాచిత్ శిఖరే తస్య పర్వతస్య అపి తిష్ఠతే |
కబంధః తు అనుశాస్య ఏవం తౌ ఉభౌ రామ లక్ష్మణౌ |౩-౭౩-౪౨|
స్రగ్వీ భాస్కర వర్ణ ఆభః ఖే వ్యరోచత వీర్యవాన్ |
తం తు ఖ స్థం మహాభాగం కబంధం రామ లక్ష్మణౌ |౩-౭౩-౪౩|
ప్రస్థితౌ త్వం వ్రజస్వ ఇతి వాక్యం ఊచతుః అంతికే |
గమ్యతాం కార్య సిద్ధి అర్థం ఇతి తౌ అబ్రవీత్ చ సః |౩-౭౩-౪౪|
సుప్రీతౌ తౌ అనుజ్ఞాప్య కబంధః ప్రస్థితః తదా |౩-౭౩-౪౫|
స తత్ కబంధః ప్రతిపద్య రూపంవృతః శ్రియా భాస్కర సర్వ దేహః |
నిదర్శయన్ రామం అవేక్ష్య ఖ స్థఃసఖ్యం కురుష్వ ఇతి తదా అభ్యువాచ |౩-౭౩-౪౬|
ఇతి వాల్మీకి రామాయణే ఆది కావ్యే అరణ్యకాండే త్రిసప్తతితమః సర్గః |౩-౭౩|