అరణ్యకాండము - సర్గము 16
శ్రీమద్వాల్మీకియరామాయణే అరణ్యకాండే షోడశః సర్గః |౩-౧౬|
| వాల్మీకి రామాయణము | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ||||||||||
వసతః తస్య తు సుఖం రాఘవస్య మహాత్మనః |
శరద్ వ్యపాయే హేమంతఋతుర్ ఇష్టః ప్రవర్తత |౩-౧౬-౧|
స కదాచిత్ ప్రభాతాయాం శర్వర్యాం రఘునందనః |
ప్రయయావ అభిషేకార్థం రమ్యం గోదావరీం నదీం |౩-౧౬-౨|
ప్రహ్వః కలశ హసతః తం సీతయా సహ వీర్యవాన్ |
పృష్ఠతో అనువ్రజన్ భ్రాతా సౌమిత్రిర్ ఇదం అబ్రవీత్ |౩-౧౬-౩|
అయం స కాలః సంప్రాప్తః ప్రియో యః తే ప్రియంవద |
అలంకృత ఇవ ఆభాతి యేన సంవత్సరః శుభః |౩-౧౬-౪|
నీహార పరుషో లోకః పృథివీ సస్య మాలినీ |
జలాని అనుపభోగ్యాని సుభగో హవ్య వాహనః |౩-౧౬-౫|
నవ ఆగ్రయణ పూజాభిర్ అభ్యర్చ్య పితృ దేవతాః |
కృత ఆగ్రయణకాః కాలే సంతో విగత కల్మషాః |౩-౧౬-౬|
ప్రాజ్యకామా జనపదాః సంపన్నతర గో రసాః |
విచరంతి మహీపాలా యాత్ర అర్థం విజిగీషవః |౩-౧౬-౭|
సేవమానే దృఢం సూర్యే దిశం అంతక సేవితాం |
విహీన తిలకా ఇవ స్త్రీ న ఉత్తరా దిక్ ప్రకాశతే |౩-౧౬-౮|
ప్రకృత్యా హిమ కోశ ఆఢ్యో దూర సూర్యాః చ సాంప్రతం |
యథార్థ నామా సువ్యక్తం హిమవాన్ హిమవాన్ గిరిః |౩-౧౬-౯|
అత్యంత సుఖ సంచారా మధ్యాహ్నే స్పర్శతః సుఖాః |
దివసాః సుభగ ఆదిత్యాః ఛాయా సలిల దుర్భగాః |౩-౧౬-౧౦|
మృదు సూర్యాః సనీహారాః పటు శీతాః సమారుతాః |
శూన్య అరణ్యా హిమ ధ్వస్తా దివసా భాంతి సాంప్రతం |౩-౧౬-౧౧|
నివృత్త ఆకాశ శయనాః పుష్యనీతా హిమ అరుణాః |
శీతా వృద్ధతర ఆయామః త్రి యామా యాంతి సాంప్రతం |౩-౧౬-౧౨|
రవి సంక్రాంత సౌభాగ్యః తుషార అరుణ మణ్డలః |
నిఃశ్వాస అంధ ఇవ ఆదర్శాః చంద్రమా న ప్రకాశతే |౩-౧౬-౧౩|
జ్యోత్స్నా తుషార మలినా పౌర్ణమాస్యాం న రాజతే |
సీతా ఇవ చ ఆతప శ్యామా లక్ష్యతే న తు శోభతే |౩-౧౬-౧౪|
ప్రకృత్యా శీతల స్పర్శో హిమ విద్ధాః చ సాంప్రతం |
ప్రవాతి పశ్చిమో వాయుః కాలే ద్వి గుణ శీతలః |౩-౧౬-౧౫|
బాష్ప చ్ఛన్నాని అరణ్యాని యవ గోధూమవంతి చ |
శోభంతే అభ్యుదితే సూర్యే నదద్భిః క్రౌంచ సారసైః |౩-౧౬-౧౬|
ఖర్జూర పుష్ప ఆకృతిభిః శిరోభిః పూర్ణ తణ్డులైః |
శోభంతే కించిద్ ఆలంబాః శాలయః కనక ప్రభాః |౩-౧౬-౧౭|
మయూఖైః ఉపసర్పద్భిః హిమ నీహార సంవృతైః |
దూరం అభ్యుదితః సూర్యః శశాంక ఇవ లక్ష్యతే |౩-౧౬-౧౮|
అగ్రాహ్య వీర్యః పూర్వాహ్ణే మధ్యాహ్నే స్పర్శతః సుఖః |
సంరక్తః కించిద్ ఆపాణ్డుః ఆతపః శోభతే క్షితౌ |౩-౧౬-౧౯|
అవశ్యాయ నిపాతేన కించిత్ ప్రక్లిన్న శాద్వలా |
వనానాం శోభతే భూమిర్ నివిష్ట తరుణ ఆతపా |౩-౧౬-౨౦|
స్పృశన్ తు సువిపులం శీతం ఉదకం ద్విరదః సుఖం |
అత్యంత తృషితో వన్యః ప్రతిసంహరతే కరం |౩-౧౬-౨౧|
ఏతే హి సముపాసీనా విహగా జలచారిణః |
న అవగాహంతి సలిలం అప్రగల్భా ఇవ ఆవహం |౩-౧౬-౨౨|
అవశ్యాయ తమో నద్ధా నీహార తమసా ఆవృతాః |
ప్రసుప్తా ఇవ లక్ష్యంతే విపుష్పా వన రాజయః |౩-౧౬-౨౩|
బాష్ప సంచన్న సలిలా రుత విజ్ఞేయ సారసాః |
హిమార్ద్ర వాలుకైః తీరైః సరితో భాంతి సాంప్రతం |౩-౧౬-౨౪|
తుషార పతనాత్ చైవ మృదుత్వాత్ భాస్కరస్య చ |
శైత్యాత్ అగ అగ్రస్థం అపి ప్రాయేణ రసవత్ జలం |౩-౧౬-౨౫|
జరా జర్జరితైః పత్రైః శీర్ణ కేసర కర్ణికైః |
నాల శేషా హిమ ధ్వస్తా న భాంతి కమలాకరాః |౩-౧౬-౨౬|
అస్మిన్ తు పురుషవ్యాఘ్ర కాలే దుఃఖ సమన్వితః |
తపశ్చరతి ధర్మాత్మా త్వత్ భక్త్యా భరతః పురే |౩-౧౬-౨౭|
త్యక్త్వా రాజ్యం చ మానం చ భోగాంశ్చ వివిధాన్ బహూన్ |
తపస్వీ నియతాహారః శేతే శీతే మహీతలే |౩-౧౬-౨౮|
సోఽపి వేలాం ఇమాం నూనం అభిషేక అర్థం ఉద్యతః |
వృతః ప్రకృతిభిర్ నిత్యం ప్రయాతి సరయూం నదీం |౩-౧౬-౨౯|
అత్యంత సుఖ సంవృద్ధః సుకుమారో హిమార్దితః |
కథం తు అపర రాత్రేషు సరయూం అవగాహతే |౩-౧౬-౩౦|
పద్మపత్రేక్షణః శ్యామః శ్రీమాన్ నిరుదరో మహాన్ |
ధర్మజ్ఞః సత్యవాదీ చ హ్రీ నిషేధో జితేంద్రియః |౩-౧౬-౩౧|
ప్రియాభిభాషీ మధురో దీర్ఘబాహుః అరిందమః |
సంత్యజ్య వివిధాన్ భోగాన్ ఆర్యం సర్వాత్మనా ఆశ్రితః |౩-౧౬-౩౨|
జితః స్వర్గః తవ భ్రాత్రా భరతేన మహాత్మనా |
వనస్థం అపి తాపస్యే యః త్వాం అనువిధీయతే |౩-౧౬-౩౩|
న పిత్ర్యం అనువరంతంతే మాతృకం ద్విపదా ఇతి |
ఖ్యాతో లోక ప్రవాదో అయం భరతేన అన్యథా కృతః |౩-౧౬-౩౪|
భర్తా దశరథో యస్యాః సాధుః చ భరతః సుతః |
కథం ను సా అంబా కైకేయీ తాదృశీ క్రూరదర్శినీ |౩-౧౬-౩౫|
ఇతి ఏవం లక్ష్మణే వాక్యం స్నేహాత్ వదతి ధర్మికే |
పరివాదం జనన్యః తం అసహన్ రాఘవో అబ్రవీత్ |౩-౧౬-౩౬|
న తే అంబా మధ్యమా తాత గర్హితవ్యా కథంచన |
తాం ఏవ ఇక్ష్వాకు నాథస్య భరతస్య కథాం కురు |౩-౧౬-౩౭|
నిశ్చితా ఏవ హి మే బుద్ధిః వన వాసే దృఢ వ్రతా |
భరత స్నేహ సంతప్తా బాలిశీ క్రియతే పునః |౩-౧౬-౩౮|
సంస్మరామి అస్య వాక్యాని ప్రియాణి మధురాణి చ |
హృద్యాని అమృత కల్పాని మనః ప్రహ్లాదాని చ |౩-౧౬-౩౯|
కదా హి అహం సమేష్యామి భరతేన మహాత్మనా |
శత్రుఘ్నేన చ వీరేణ త్వయా చ రఘునందన |౩-౧౬-౪౦|
ఇతి ఏవం విలపన్ తత్ర ప్రాప్య గోదావరీం నదీం |
చక్రే అభిషేకం కాకుత్స్థః సానుజః సహ సీతయా |౩-౧౬-౪౧|
తర్పయిత్వా అథ సలిలైః తైః పితౄన్ దైవతాని చ |
స్తువంతి స్మ ఉదితం సూర్యం దేవతాః చ తథా అనఘాః|౩-౧౬-౪౨|
కృతాభిషేకః స రరాజ రామః సీతా ద్వితీయః సహ లక్ష్మణేన |
కృత అభిషేకో తు అగ రాజ పుత్ర్యా రుద్రః స నందిః భగవాన్ ఇవ ఈశః |౩-౧౬-౪౩|
ఇతి వాల్మీకి రామాయణే ఆది కావ్యే అరణ్యకాండే షోడశః సర్గః |౩-౧౬|