అయోధ్యాకాండము - సర్గము 92
శ్రీమద్వాల్మీకియరామాయణే అయోధ్యాకాండే ద్వినవతితమః సర్గః ||2-92
| వాల్మీకి రామాయణము | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ||||||||||
తతహ్ తాం రజనీం ఉష్య భరతహ్ సపరిగ్చ్ఛదహ్ |
కృ్ఇత ఆతిథ్యొ భరద్వాజం కామాద్ అభిజగామ హ || 2-92-1
తం ఋ్ఇషిహ్ పురుష వ్యాఘ్రం ప్రెక్ష్య ప్రాంజలిం ఆగతం |
హుత అగ్ని హొత్రొ భరతం భరద్వాజొ అభ్యభాషత || 2-92-2
కచ్చిద్ అత్ర సుఖా రాత్రిహ్ తవ అస్మద్ విషయె గతా |
సమగ్రహ్ తె జనహ్ కచ్చిద్ ఆతిథ్యె షంస మె అనఘ || 2-92-3
తం ఉవాచ అంజలిం కృ్ఇత్వా భరతొ అభిప్రణమ్య చ |
ఆష్రమాద్ అభినిష్క్రంతం ఋ్ఇషిం ఉత్తమ తెజసం || 2-92-4
సుఖ ఉషితొ అస్మి భగవన్ సమగ్ర బల వాహనహ్ |
తర్పితహ్ సర్వ కామైహ్ చ సామాత్యొ బలవత్ త్వయా || 2-92-5
అపెత క్లమ సంతాపాహ్ సుభక్ష్యాహ్ సుప్రతిష్రయాహ్ |
అపి ప్రెష్యాన్ ఉపాదాయ సర్వె స్మ సుసుఖ ఉషితాహ్ || 2-92-6
ఆమంత్రయె అహం భగవన్ కామం త్వాం ఋ్ఇషి సత్తమ |
సమీపం ప్రస్థితం భ్రాతుర్ మైరెణ ఈక్షస్వ చక్షుషా || 2-92-7
ఆష్రమం తస్య ధర్మజ్ఞ ధార్మికస్య మహాత్మనహ్ |
ఆచక్ష్వ కతమొ మార్గహ్ కియాన్ ఇతి చ షంస మె || 2-92-8
ఇతి పృ్ఇష్టహ్ తు భరతం భ్రాతృ్ఇ దర్షన లాలసం |
ప్రత్యువాచ మహా తెజా భరద్వాజొ మహా తపాహ్ || 2-92-9
భరత అర్ధ తృ్ఇతీయెషు యొజనెషు అజనె వనె |
చిత్ర కూటొ గిరిహ్ తత్ర రమ్య నిర్దర కాననహ్ || 2-92-10
ఉత్తరం పార్ష్వం ఆసాద్య తస్య మందాకినీ నదీ |
పుష్పిత ద్రుమ సంచన్నా రమ్య పుష్పిత కాననా || 2-92-11
అనంతరం తత్ సరితహ్ చిత్ర కూటహ్ చ పర్వతహ్ |
తతొ పర్ణ కుటీ తాత తత్ర తౌ వసతొ ధ్రువం || 2-92-12
దక్షిణెన ఎవ మార్గెణ సవ్య దక్షిణం ఎవ చ |
గజ వాజి రథ ఆకీర్ణాం వాహినీం వాహినీ పతె || 2-92-13
వాహయస్వ మహా భాగ తతొ ద్రక్ష్యసి రాఘవం |
ప్రయాణం ఇతి చ ష్రుత్వా రాజ రాజస్య యొషితహ్ |
హిత్వా యానాని యాన అర్హా బ్రాహ్మణం పర్యవారయన్ || 2-92-14
వెపమానా కృ్ఇషా దీనా సహ దెవ్యా సుమంత్రియా |
కౌసల్యా తత్ర జగ్రాహ కరాభ్యాం చరణౌ మునెహ్ || 2-92-15
అసమృ్ఇద్ధెన కామెన సర్వ లొకస్య గర్హితా |
కైకెయీ తస్య జగ్రాహ చరణౌ సవ్యపత్రపా || 2-92-16
తం ప్రదక్షిణం ఆగమ్య భగవంతం మహా మునిం |
అదూరాద్ భరతస్య ఎవ తస్థౌ దీన మనాహ్ తదా || 2-92-17
తతహ్ పప్రగ్చ్ఛ భరతం భరద్వాజొ దృ్ఇఢ వ్రతహ్ |
విషెషం జ్ఞాతుం ఇగ్చ్ఛామి మాతృ్ఇఋ్ఇణాం తవ రాఘవ || 2-92-18
ఎవం ఉక్తహ్ తు భరతొ భరద్వాజెన ధార్మికహ్ |
ఉవాచ ప్రాంజలిర్ భూత్వా వాక్యం వచన కొవిదహ్ || 2-92-19
యాం ఇమాం భగవన్ దీనాం షొకాన్ అషన కర్షితాం |
పితుర్ హి మహిషీం దెవీం దెవతాం ఇవ పష్యసి || 2-92-20
ఎషా తం పురుష వ్యాఘ్రం సిమ్హ విక్రాంత గామినం |
కౌసల్యా సుషువె రామం ధాతారం అదితిర్ యథా || 2-92-21
అస్యా వామ భుజం ష్లిష్టా యా ఎషా తిష్ఠతి దుర్మనాహ్ |
కర్ణికారస్య షాఖా ఇవ షీర్ణ పుష్పా వన అంతరె || 2-92-22
ఎతస్యాహ్ తౌ సుతౌ దెవ్యాహ్ కుమారౌ దెవ వర్ణినౌ |
ఉభౌ లక్ష్మణ షత్రుఘ్నౌ వీరౌ సత్య పరాక్రమౌ || 2-92-23
యస్యాహ్ కృ్ఇతె నర యాఘ్రౌ జీవ నాషం ఇతొ గతౌ |
రాజా పుత్ర విహీనహ్ చ స్వర్గం దషరథొ గతహ్ || 2-92-24
క్రొధనామకృ్ఇతప్రజ్ఝ్ణాం దృ్ఇప్తాం సుభగమానినీం |
ఐష్వర్య కామాం కైకెయీం అనార్యాం ఆర్య రూపిణీం || 2-92-25
మమ ఎతాం మాతరం విద్ధి నృ్ఇషంసాం పాప నిష్చయాం |
యతొ మూలం హి పష్యామి వ్యసనం మహద్ ఆత్మనహ్ || 2-92-26
ఇత్య్ ఉక్త్వా నర షార్దూలొ బాష్ప గద్గదయా గిరా |
స నిషష్వాస తామ్ర అక్షొ క్రుద్ధొ నాగ ఇవ అసకృ్ఇత్ || 2-92-27
భరద్వాజొ మహర్షిహ్ తం బ్రువంతం భరతం తదా |
ప్రత్యువాచ మహా బుద్ధిర్ ఇదం వచనం అర్థవత్ || 2-92-28
న దొషెణ అవగంతవ్యా కైకెయీ భరత త్వయా |
రామ ప్రవ్రాజనం హ్య్ ఎతత్ సుఖ ఉదర్కం భవిష్యతి || 2-92-29
దెవానాం దానవానాం చ ఋ్ఇశీణాం భావితాత్మనాం |
హితమెవ భవిశ్యద్ధి రామప్రవ్రాజనాదిహ || 2-92-30
అభివాద్య తు సంసిద్ధహ్ కృ్ఇత్వా చ ఎనం ప్రదక్షిణం |
ఆమంత్ర్య భరతహ్ సైన్యం యుజ్యతాం ఇత్య్ అచొదయత్ || 2-92-31
తతొ వాజి రథాన్ యుక్త్వా దివ్యాన్ హెమ పరిష్క్రితాన్ |
అధ్యారొహత్ ప్రయాణ అర్థీ బహూన్ బహు విధొ జనహ్ || 2-92-32
గజ కన్యా గజాహ్ చైవ హెమ కక్ష్యాహ్ పతాకినహ్ |
జీమూతా ఇవ ఘర్మ అంతె సఘొషాహ్ సంప్రతస్థిరె || 2-92-33
వివిధాన్య్ అపి యానాని మహాని చ లఘూని చ |
ప్రయయుహ్ సుమహా అర్హాణి పాదైర్ ఎవ పదాతయహ్ || 2-92-34
అథ యాన ప్రవెకైహ్ తు కౌసల్యా ప్రముఖాహ్ స్త్రియహ్ |
రామ దర్షన కాంక్షిణ్యహ్ ప్రయయుర్ ముదితాహ్ తదా || 2-92-35
చంద్ర్క తరుణ ఆభాసాం నియుక్తాం షిబికాం షుభాం |
ఆస్థాయ ప్రయయౌ ష్రీమాన్ భరతహ్ సపరిగ్చ్ఛదహ్ || 2-92-36
సా ప్రయాతా మహా సెనా గజ వాజి రథ ఆకులా |
దక్షిణాం దిషం ఆవృ్ఇత్య మహా మెఘ ఇవ ఉత్థితహ్ || 2-92-37
వనాని తు వ్యతిక్రమ్య జుష్టాని మృ్ఇగ పక్షిభిహ్ |
గణ్‌గాయాహ్ పరవెలాయాం గిరిశ్వపి నదీశు చ 2-92-38
సా సంప్రహృ్ఇష్ట ద్విప వాజి యొధా |
విత్రాసయంతీ మృ్ఇగ పక్షి సంఘాన్ |
మహద్ వనం తత్ ప్రవిగాహమానా |
రరాజ సెనా భరతస్య తత్ర || 2-92-39
ఇతి వాల్మీకి రామాయణే ఆది కావ్యే అయోధ్యాకాండే ద్వినవతితమః సర్గః ||2-92