అయోధ్యాకాండము - సర్గము 74

శ్రీమద్వాల్మీకియరామాయణే అయోధ్యాకాండే చతుఃసప్తతితమః సర్గః |౨-౭౪|

వాల్మీకి రామాయణము

రామాయణ కాండములు

1. బాలకాండము

2. అయోధ్యాకాండము

3. అరణ్యకాండము

4. కిష్కింధకాండము

5. సుందరకాండము

6. యుద్ధకాండము

7. ఉత్తరకాండము

తాం తథా గర్హయిత్వా తు మాతరం భరతః తదా |

రోషేణ మహతా ఆవిష్టః పునర్ ఏవ అబ్రవీద్ వచః |౨-౭౪-౧|

రాజ్యాత్ భ్రంశస్వ కైకేయి నృశంసే దుష్ట చారిణి |

పరిత్యక్తా చ ధర్మేణ మా మృతం రుదతీ భవ |౨-౭౪-౨|

కిం ను తే అదూషయద్ రాజా రామః వా భృశ ధార్మికః |

యయోః మృత్యుర్ వివాసః చ త్వత్ కృతే తుల్యం ఆగతౌ |౨-౭౪-౩|

భ్రూణహత్యాం అసి ప్రాప్తా కులస్య అస్య వినాశనాత్ |

కైకేయి నరకం గచ్చ మా చ భర్తుః సలోకతాం |౨-౭౪-౪|

యత్త్వయా హీదృశం పాపం కృతం ఘోరేణ కర్మణా |

సర్వలోకప్రియం హిత్వా మమాప్యాపాదితం భయం |౨-౭౪-౫|

త్వత్ కృతే మే పితా వృత్తః రామః చ అరణ్యం ఆశ్రితః |

అయశో జీవ లోకే చ త్వయా అహం ప్రతిపాదితః |౨-౭౪-౬|

మాతృ రూపే మమ అమిత్రే నృశంసే రాజ్య కాముకే |

న తే అహం అభిభాష్యో అస్మి దుర్వృత్తే పతి ఘాతిని |౨-౭౪-౭|

కౌసల్యా చ సుమిత్రా చ యాః చ అన్యా మమ మాతరః |

దుహ్ఖేన మహతా ఆవిష్టాః త్వాం ప్రాప్య కుల దూషిణీం |౨-౭౪-౮|

న త్వం అశ్వ పతేః కన్యా ధర్మ రాజస్య ధీమతః |

రాక్షసీ తత్ర జాతా అసి కుల ప్రధ్వంసినీ పితుః |౨-౭౪-౯|

యత్ త్వయా ధార్మికో రామః నిత్యం సత్య పరాయణః |

వనం ప్రస్థాపితః దుహ్ఖాత్ పితా చ త్రిదివం గతః |౨-౭౪-౧౦|

యత్ ప్రధానా అసి తత్ పాపం మయి పిత్రా వినా కృతే |

భ్రాతృభ్యాం చ పరిత్యక్తే సర్వ లోకస్య చ అప్రియే |౨-౭౪-౧౧|

కౌసల్యాం ధర్మ సమ్యుక్తాం వియుక్తాం పాప నిశ్చయే |

కృత్వా కం ప్రాప్స్యసే తు అద్య లోకం నిరయ గామినీ |౨-౭౪-౧౨|

కిం న అవబుధ్యసే క్రూరే నియతం బంధు సంశ్రయం |

జ్యేష్ఠం పితృ సమం రామం కౌసల్యాయ ఆత్మ సంభవం |౨-౭౪-౧౩|

అంగ ప్రత్యంగజః పుత్రః హృదయాచ్ చ అపి జాయతే |

తస్మాత్ ప్రియతరః మాతుః ప్రియత్వాన్ న తు బాంధవః |౨-౭౪-౧౪|

అన్యదా కిల ధర్మజ్ఞా సురభిః సుర సమ్మతా |

వహమానౌ దదర్శ ఉర్వ్యాం పుత్రౌ విగత చేతసౌ |౨-౭౪-౧౫|

తావ్ అర్ధ దివసే శ్రాంతౌ దృష్ట్వా పుత్రౌ మహీ తలే |

రురోద పుత్ర శోకేన బాష్ప పర్యాకుల ఈక్షణా |౨-౭౪-౧౬|

అధస్తాత్ వ్రజతః తస్యాః సుర రాజ్ఞో మహాత్మనః |

బిందవః పతితా గాత్రే సూక్ష్మాః సురభి గంధినః |౨-౭౪-౧౭|

ఇంద్రోఽప్యశ్రునిపాతం తం స్వగాత్రే పుణ్యగంధినం |

సురభిం మన్యతే దృష్ట్వా భూయసీం తాం సురేశ్వరః |౨-౭౪-౧౮|

నిరీక్సమాణః శక్రస్తాం దదర్శ సురభిం స్థితాం |

ఆకాశే విష్ఠితాం దీనాం రుదతీం భృశదుఃఖితాం |౨-౭౪-౧౯|

తాం దృష్ట్వా శోక సంతప్తాం వజ్ర పాణిర్ యశస్వినీం |

ఇంద్రః ప్రాంజలిర్ ఉద్విగ్నః సుర రాజో అబ్రవీద్ వచః |౨-౭౪-౨౦|

భయం కచ్చిన్ న చ అస్మాసు కుతశ్చిత్ విద్యతే మహత్ |

కుతః నిమిత్తః శోకః తే బ్రూహి సర్వ హిత ఏషిణి |౨-౭౪-౨౧|

ఏవం ఉక్తా తు సురభిః సుర రాజేన ధీమతా |

పత్యువాచ తతః ధీరా వాక్యం వాక్య విశారదా |౨-౭౪-౨౨|

శాంతం పాతం న వః కించిత్ కుతశ్చిత్ అమర అధిప |

అహం తు మగ్నౌ శోచామి స్వ పుత్రౌ విషమే స్థితౌ |౨-౭౪-౨౩|

ఏతౌ దృష్ట్వా కృషౌ దీనౌ సూర్య రశ్మి ప్రతాపినౌ |

అర్ధ్యమానౌ బలీ వర్దౌ కర్షకేణ సుర అధిప |౨-౭౪-౨౪|

మమ కాయాత్ ప్రసూతౌ హి దుహ్ఖితౌ భార పీడితౌ |

యౌ దృష్ట్వా పరితప్యే అహం న అస్తి పుత్ర సమః ప్రియః |౨-౭౪-౨౫|

యస్యాః పుత్ర సహస్త్రైస్తు కృత్స్నం వ్యాప్తమిదం జగత్ |

తాం దృష్ట్వా రుదతీం శక్రో న సుతాన్మన్యతే పరం |౨-౭౪-౨౬|

సదాఽప్రతిమవృత్తాయా లోకధారణకామ్యయా |

శ్రీమత్యా గుణనిత్యాయాః స్వభావపరిచేష్టయా |౨-౭౪-౨౭|

యస్యాః పుత్రసహస్రాణి సాపి శోచై కామధుక్ |

కిం పునర్ యా వినా రామం కౌసల్యా వర్తయిష్యతి |౨-౭౪-౨౮|

ఏక పుత్రా చ సాధ్వీ చ వివత్సా ఇయం త్వయా కృతా |

తస్మాత్ త్వం సతతం దుహ్ఖం ప్రేత్య చ ఇహ చ లప్స్యసే |౨-౭౪-౨౯|

అహం హి అపచితిం భ్రాతుః పితుః చ సకలాం ఇమాం |

వర్ధనం యశసః చ అపి కరిష్యామి న సంశయః |౨-౭౪-౩౦|

ఆనాయయిత్వా తనయం కౌసల్యాయా మహా ద్యుతిం |

స్వయం ఏవ ప్రవేక్ష్యామి వనం ముని నిషేవితం |౨-౭౪-౩౧|

న హ్యహం పాపసంకల్పే పాపే పాపం త్వయా కృతం |

శక్తో ధారయితుం పౌరైరశ్రుకణ్ఠై ర్నిరీక్షితః |౨-౭౪-౩౨|

సా త్వమగ్నిం ప్రవిశ వా స్వయం వా దణ్డకాన్విశ |

రజ్జుం బధాన వా కణ్ఠే న హి తేఽన్యత్పరాయణం |౨-౭౪-౩౩|

అహమప్యవనిం ప్రాప్తే రామే సత్యపరాక్రమే |

కృతకృత్యో భవిష్యామి విప్రవాసితకల్మషః |౨-౭౪-౩౪|

ఇతి నాగైవ అరణ్యే తోమర అంకుశ చోదితః |

పపాత భువి సంక్రుద్ధో నిహ్శ్వసన్న్ ఇవ పన్నగః |౨-౭౪-౩౫|

సమ్రక్త నేత్రః శిథిల అంబరః తదా |

విధూత సర్వ ఆభరణః పరంతపః |

బభూవ భూమౌ పతితః నృప ఆత్మజః |

శచీ పతేః కేతుర్ ఇవ ఉత్సవ క్షయే |౨-౭౪-౩౬|

ఇతి వాల్మీకి రామాయణే ఆది కావ్యే అయోధ్యాకాండే చతుఃసప్తతితమః సర్గః |౨-౭౪|