అయోధ్యాకాండము - సర్గము 57

శ్రీమద్వాల్మీకియరామాయణే అయోధ్యాకాండే సప్తపఞ్చాశః సర్గః |౨-౫౭|

వాల్మీకి రామాయణము

రామాయణ కాండములు

1. బాలకాండము

2. అయోధ్యాకాండము

3. అరణ్యకాండము

4. కిష్కింధకాండము

5. సుందరకాండము

6. యుద్ధకాండము

7. ఉత్తరకాండము

కథయిత్వా సుదుహ్ఖ ఆర్తః సుమంత్రేణ చిరం సహ |

రామే దక్షిణ కూలస్థే జగామ స్వ గృహం గుహః |౨-౫౭-౧|

భరద్వాజాభిగమనం ప్రయాగే చ సహాసనం |

ఆగిరేర్గమనం తేషాం తత్రస్థైరభిలక్షితం |౨-౫౭-౨|

అనుజ్ఞాతః సుమంత్రః అథ యోజయిత్వా హయ ఉత్తమాన్ |

అయోధ్యాం ఏవ నగరీం ప్రయయౌ గాఢ దుర్మనాః |౨-౫౭-౩|

స వనాని సుగంధీని సరితః చ సరాంసి చ |

పశ్యన్న్ అతియయౌ శీఘ్రం గ్రామాణి నగరాణి చ |౨-౫౭-౪|

తతః సాయ అహ్న సమయే తృతీయే అహని సారథిః |

అయోధ్యాం సమనుప్రాప్య నిరానందాం దదర్శ హ |౨-౫౭-౫|

స శూన్యాం ఇవ నిహ్శబ్దాం దృష్ట్వా పరమ దుర్మనాః |

సుమంత్రః చింతయాం ఆస శోక వేగ సమాహతః |౨-౫౭-౬|

కచ్చిన్ న సగజా సాశ్వా సజనా సజన అధిపా |

రామ సంతాప దుహ్ఖేన దగ్ధా శోక అగ్నినా పురీ |౨-౫౭-౭|

ఇతి చింతా పరః సూతః వాజిభిః శ్రీఘ్రపాతిభిః |

నగరద్వారమాసాద్య త్వరితః ప్రవివేశ హ |౨-౫౭-౮|

సుమంత్రం అభియాంతం తం శతశో అథ సహస్రశః |

క్వ రామైతి పృచ్చంతః సూతం అభ్యద్రవన్ నరాః |౨-౫౭-౯|

తేషాం శశంస గఙ్గాయాం అహం ఆపృచ్చ్య రాఘవం |

అనుజ్ఞాతః నివృత్తః అస్మి ధార్మికేణ మహాత్మనా |౨-౫౭-౧౦|

తే తీర్ణాఇతి విజ్ఞాయ బాష్ప పూర్ణ ముఖా జనాః |

అహో ధిగ్ ఇతి నిశ్శ్వస్య హా రామ ఇతి చ చుక్రుశుః |౨-౫౭-౧౧|

శుశ్రావ చ వచః తేషాం బృందం బృందం చ తిష్ఠతాం |

హతాః స్మ ఖలు యే న ఇహ పశ్యామైతి రాఘవం |౨-౫౭-౧౨|

దాన యజ్ఞ వివాహేషు సమాజేషు మహత్సు చ |

న ద్రక్ష్యామః పునర్ జాతు ధార్మికం రామం అంతరా |౨-౫౭-౧౩|

కిం సమర్థం జనస్య అస్య కిం ప్రియం కిం సుఖ ఆవహం |

ఇతి రామేణ నగరం పితృవత్ పరిపాలితం |౨-౫౭-౧౪|

వాత అయన గతానాం చ స్త్రీణాం అన్వంతర ఆపణం |

రామ శోక అభితప్తానాం శుశ్రావ పరిదేవనం |౨-౫౭-౧౫|

స రాజ మార్గ మధ్యేన సుమంత్రః పిహిత ఆననః |

యత్ర రాజా దశరథః తత్ ఏవ ఉపయయౌ గృహం |౨-౫౭-౧౬|

సో అవతీర్య రథాత్ శీఘ్రం రాజ వేశ్మ ప్రవిశ్య చ |

కక్ష్యాః సప్త అభిచక్రామ మహా జన సమాకులాః |౨-౫౭-౧౭|

హర్మ్యైర్విమానైః ప్రాసాదైరవేక్ష్యాథ సమాగతం |

హాహాకారకృతా నార్యో రామదర్శనకర్శితాః |౨-౫౭-౧౮|

ఆయతైర్విమలైర్నేత్రైరశ్రువేగపరిప్లుతైః |

అన్యోన్యమభివీక్షంతేఽవ్యక్తమార్తతరాః స్త్రీయః |౨-౫౭-౧౯|

తతః దశరథ స్త్రీణాం ప్రాసాదేభ్యః తతః తతః |

రామ శోక అభితప్తానాం మందం శుశ్రావ జల్పితం |౨-౫౭-౨౦|

సహ రామేణ నిర్యాతః వినా రామం ఇహ ఆగతః |

సూతః కిం నామ కౌసల్యాం శోచంతీం ప్రతి వక్ష్యతి |౨-౫౭-౨౧|

యథా చ మన్యే దుర్జీవం ఏవం న సుకరం ధ్రువం |

ఆచ్చిద్య పుత్రే నిర్యాతే కౌసల్యా యత్ర జీవతి |౨-౫౭-౨౨|

సత్య రూపం తు తత్ వాక్యం రాజ్ఞః స్త్రీణాం నిశామయన్ |

ప్రదీప్తం ఇవ శోకేన వివేశ సహసా గృహం |౨-౫౭-౨౩|

స ప్రవిశ్య అష్టమీం కక్ష్యాం రాజానం దీనం ఆతులం |

పుత్ర శోక పరింలానం అపశ్యత్ పాణ్డురే గృహే |౨-౫౭-౨౪|

అభిగమ్య తం ఆసీనం నర ఇంద్రం అభివాద్య చ |

సుమంత్రః రామ వచనం యథా ఉక్తం ప్రత్యవేదయత్ |౨-౫౭-౨౫|

స తూష్ణీం ఏవ తత్ శ్రుత్వా రాజా విభ్రాంత చేతనః |

మూర్చితః న్యపతత్ భూమౌ రామ శోక అభిపీడితః |౨-౫౭-౨౬|

తతః అంతః పురం ఆవిద్ధం మూర్చితే పృథివీ పతౌ |

ఉద్ధృత్య బాహూ చుక్రోశ నృపతౌ పతితే క్షితౌ |౨-౫౭-౨౭|

సుమిత్రయా తు సహితా కౌసల్యా పతితం పతిం |

ఉత్థాపయాం ఆస తదా వచనం చ ఇదం అబ్రవీత్ |౨-౫౭-౨౮|

ఇమం తస్య మహా భాగ దూతం దుష్కర కారిణః |

వన వాసాత్ అనుప్రాప్తం కస్మాన్ న ప్రతిభాషసే |౨-౫౭-౨౯|

అద్య ఇమం అనయం కృత్వా వ్యపత్రపసి రాఘవ |

ఉత్తిష్ఠ సుకృతం తే అస్తు శోకే న స్యాత్ సహాయతా |౨-౫౭-౩౦|

దేవ యస్యా భయాత్ రామం న అనుపృచ్చసి సారథిం |

న ఇహ తిష్ఠతి కైకేయీ విశ్రబ్ధం ప్రతిభాష్యతాం |౨-౫౭-౩౧|

సా తథా ఉక్త్వా మహా రాజం కౌసల్యా శోక లాలసా |

ధరణ్యాం నిపపాత ఆశు బాష్ప విప్లుత భాషిణీ |౨-౫౭-౩౨|

ఏవం విలపతీం దృష్ట్వా కౌసల్యాం పతితాం భువి |

పతిం చ అవేక్ష్య తాః సర్వాః సుస్వరం రురుదుః స్త్రియః |౨-౫౭-౩౩|

తతః తం అంతః పుర నాదం ఉత్థితం |

సమీక్ష్య వృద్ధాః తరుణాః చ మానవాః |

స్త్రియః చ సర్వా రురుదుః సమంతతః |

పురం తదా ఆసీత్ పునర్ ఏవ సంకులం |౨-౫౭-౩౪|

ఇతి వాల్మీకి రామాయణే ఆది కావ్యే అయోధ్యాకాండే సప్తపఞ్చాశః సర్గః |౨-౫౭|