అయోధ్యాకాండము - సర్గము 50

శ్రీమద్వాల్మీకియరామాయణే అయోధ్యాకాండే పఞ్చాశః సర్గః |౨-౫౦|

వాల్మీకి రామాయణము

రామాయణ కాండములు

1. బాలకాండము

2. అయోధ్యాకాండము

3. అరణ్యకాండము

4. కిష్కింధకాండము

5. సుందరకాండము

6. యుద్ధకాండము

7. ఉత్తరకాండము

విశాలాన్ కోసలాన్ రమ్యాన్ యాత్వా లక్ష్మణ పూర్వజః |

అయోధ్యాభిముఖో ధీమాన్ ప్రాఞ్ఞ్లిర్వాక్వమబ్రవీత్ |౨-౫౦-౧|

ఆపృచ్ఛే త్వాం పురీశ్రేష్ఠే కాకుత్స్థపరిపాలితే |

దైవతాని చ యాని త్వాం పాలయంత్యావసంతి చ |౨-౫౦-౨|

నివృత్తవనవాసస్త్వామనృణో జగతీపతేః |

పునర్ధ్రక్ష్యామి మాత్రా చ పిత్రా చ సహ సంగతః |౨-౫౦-౩|

తతో రుధిరతామ్రాక్షో భుజముద్యమ్య దక్షిణం |

అశ్రుపూర్ణముఖో దీనోఽబ్రవీజ్జానపదం జనం |౨-౫౦-౪|

అనుక్రోశో దయా చైవ యథార్హం మయి వహ్ కృతః |

చిరం దుఃఖస్య పాపీయో గమ్యతామర్థసిద్ధయే |౨-౫౦-౫|

తేఽభివాద్య మహాత్మానం కృత్వా చాపి ప్రదక్షిణం |

విలపంతో నరా ఘోరం వ్యతిష్ఠంత క్వచిత్ క్వచిత్ |౨-౫౦-౬|

తథా విలపతాం తేషామతృప్తానాం చ రాఘవః |

అచక్షురిషయం ప్రాయాద్యథార్కః క్షణదాముఖే |౨-౫౦-౭|

తతో ధాన్యధనోపేతాన్ దానశీలజనాన్ శివాన్ |

అకుతశ్చిద్భయాన్ రమ్యాం శ్చైత్యయూపసమావృతాన్ |౨-౫౦-౮|

ఉద్యానామ్రవనోపేతాన్ సంపన్నసలిలాశయాన్ |

తుష్టపుష్టజనాకీర్ణాన్ గోకులాకులసేవితాన్ |౨-౫౦-౯|

లక్షణీయాన్న రేంద్రాణాం బ్రహ్మఘోషాభినాదితాన్ |

రథేన పురుషవ్యాఘ్రః కోసలానత్యవర్తత |౨-౫౦-౧౦|

మధ్యేన ముదితం స్ఫీతం రమ్యోద్యానసమాకులం |

రాజ్యం భోగ్యం నరేంద్రాణాం యయౌ ధృతిమతాం వరః |౨-౫౦-౧౧|

తత్ర త్రిపథగాం దివ్యాం శివ తోయాం అశైవలాం |

దదర్శ రాఘవో గంగాం పుణ్యాం ఋషి నిసేవితాం |౨-౫౦-౧౨|

ఆశ్రమైరవిదూర్స్థైః శ్రీమద్భిః సమలం కృతాం |

కాలేఽప్సరోభిర్హృష్టాభిః సేవితాంభోహ్రదాం శివాం |౨-౫౦-౧౩|

దేవదానవగంధర్వైః కిన్నరైరుపశోభితాం |

నాగగంధర్వపత్నీభిః సేవితాం సతతం శివాం |౨-౫౦-౧౪|

దేవాక్రీడశతాకీర్ణాం దేవోద్యానశతాయుతాం |

దేవార్థమాకాశగమాం విఖ్యాతాం దేవపద్మినీం |౨-౫౦-౧౫|

జలఘాతాట్టహాసోగ్రాం ఫేననిర్మలహాసినీం |

క్వచిద్వేణీకృతజలాం క్వచిదావర్తశోభితాం |౨-౫౦-౧౬|

క్వచిత్స్తిమితగంభీరాం క్వచిద్వేగజలాకులాం |

క్వచిద్గంభీరనిర్ఘోషాం క్వచిద్భైరవనిస్వనాం |౨-౫౦-౧౭|

దేవసంఘాప్లుతజలాం నిర్మలోత్పలశోభితాం |

క్వచిదాభోగపులినాం క్వచిన్నర్మలవాలుకాం |౨-౫౦-౧౮|

హంస సరస సంఘుష్టాం చక్ర వాక ఉపకూజితాం |

సదామదైశ్చ విహగైరభిసమ్నాదితాం తరాం |౨-౫౦-౧౯|

క్వచిత్తీరరుహైర్వృక్షైర్మాలాభిరివ శోభితాం |

క్వచిత్ఫుల్లోత్పలచ్ఛన్నాం క్వచిత్పద్మవనాకులాం |౨-౫౦-౨౦|

క్వచిత్కుముదష్ణ్డైశ్చ కుడ్మలైరుపశోభితాం |

నానాపుష్పరజోధ్వస్తాం సమదామివ చ క్వచిత్ |౨-౫౦-౨౧|

వ్యపేతమలసంఘాతాం మణినిర్మలదర్శనాం |

దిశాగజైర్వనగజైర్మత్తైశ్చ వరవారణైః |౨-౫౦-౨౨|

దేవోపవాహ్యశ్చ ముహుః సమ్నాదితవనాంతరాం |

ప్రమదామివ యత్నే న భూషితాం భూషణోత్తమైః |౨-౫౦-౨౩|

ఫలైః పుష్పైః కిసలయైర్వఋతాం గుల్మైద్ద్విజైస్తథా |

శింశుమరైః చ నక్రైః చ భుజంగైః చ నిషేవితాం |౨-౫౦-౨౪|

విష్ణుపాదచ్యుతాం దివ్యామపాపాం పాపనాశినీం |

తాం శఙ్కరజటాజూటాద్భ్రష్టాం సాగరతేజసా |౨-౫౦-౨౫|

సముద్రమహీషీం గఙ్గాం సారసక్రౌఞ్చనాదితాం |

ఆససాద మహాబాహుః శృఙ్గిబేరపురం ప్రతి |౨-౫౦-౨౬|

తాం ఊర్మి కలిల ఆవర్తాం అన్వవేక్ష్య మహా రథః |

సుమంత్రం అబ్రవీత్ సూతం ఇహ ఏవ అద్య వసామహే |౨-౫౦-౨౭|

అవిదూరాత్ అయం నద్యా బహు పుష్ప ప్రవాలవాన్ |

సుమహాన్ ఇంగుదీ వృక్షో వసామః అత్ర ఏవ సారథే |౨-౫౦-౨౮|

ద్రక్ష్యామః సరితాం శ్రేష్ఠాం సమ్మాన్యసలిలాం శివాం |

దేవదానవగంధర్వమృగమానుషపక్షిణాం |౨-౫౦-౨౯|

లక్షణః చ సుమంత్రః చ బాఢం ఇతి ఏవ రాఘవం |

ఉక్త్వా తం ఇంగుదీ వృక్షం తదా ఉపయయతుర్ హయైః |౨-౫౦-౩౦|

రామః అభియాయ తం రమ్యం వృక్షం ఇక్ష్వాకు నందనః |

రథాత్ అవాతరత్ తస్మాత్ సభార్యః సహ లక్ష్మణః |౨-౫౦-౩౧|

సుమంత్రః అపి అవతీర్య ఏవ మోచయిత్వా హయ ఉత్తమాన్ |

వృక్ష మూల గతం రామం ఉపతస్థే కృత అంజలిః |౨-౫౦-౩౨|

తత్ర రాజా గుహో నామ రామస్య ఆత్మ సమః సఖా |

నిషాద జాత్యో బలవాన్ స్థపతిః చ ఇతి విశ్రుతః |౨-౫౦-౩౩|

స శ్రుత్వా పురుష వ్యాఘ్రం రామం విషయం ఆగతం |

వృద్ధైః పరివృతః అమాత్యైః జ్ఞాతిభిః చ అపి ఉపాగతః |౨-౫౦-౩౪|

తతః నిషాద అధిపతిం దృష్ట్వా దూరాత్ అవస్థితం |

సహ సౌమిత్రిణా రామః సమాగచ్చద్ గుహేన సః |౨-౫౦-౩౫|

తం ఆర్తః సంపరిష్వజ్య గుహో రాఘవం అబ్రవీత్ |

యథా అయోధ్యా తథా ఇదం తే రామ కిం కరవాణి తే |౨-౫౦-౩౬|

ఈదృశం హి మహాబాహో కః ప్రప్స్యత్యతిథిం ప్రియం |

తతః గుణవద్ అన్న అద్యం ఉపాదాయ పృథగ్ విధం |

అర్ఘ్యం చ ఉపానయత్ క్షిప్రం వాక్యం చ ఇదం ఉవాచ హ |౨-౫౦-౩౭|

స్వాగతం తే మహా బాహో తవ ఇయం అఖిలా మహీ |

వయం ప్రేష్యా భవాన్ భర్తా సాధు రాజ్యం ప్రశాధి నః |౨-౫౦-౩౮|

భక్ష్యం భోజ్యం చ పేయం చ లేహ్యం చ ఇదం ఉపస్థితం |

శయనాని చ ముఖ్యాని వాజినాం ఖాదనం చ తే |౨-౫౦-౩౯|

గుహం ఏవ బ్రువాణం తం రాఘవః ప్రత్యువాచ హ |౨-౫౦-౪౦|

అర్చితాః చైవ హృష్టాః చ భవతా సర్వథా వయం |

పద్భ్యాం అభిగమాచ్ చైవ స్నేహ సందర్శనేన చ |౨-౫౦-౪౧|

భుజాభ్యాం సాధు వృత్తాభ్యాం పీడయన్ వాక్యం అబ్రవీత్ |

దిష్ట్యా త్వాం గుహ పశ్యామీరోగం సహ బాంధవైః |౨-౫౦-౪౨|

అపి తే కూశలం రాష్ట్రే మిత్రేషు చ ధనేషు చ |

యత్ తు ఇదం భవతా కించిత్ ప్రీత్యా సముపకల్పితం |

సర్వం తత్ అనుజానామి న హి వర్తే ప్రతిగ్రహే |౨-౫౦-౪౩|

కుశ చీర అజిన ధరం ఫల మూల అశనం చ మాం |

విద్ధి ప్రణిహితం ధర్మే తాపసం వన గోచరం |౨-౫౦-౪౪|

అశ్వానాం ఖాదనేన అహం అర్థీ న అన్యేన కేనచిత్ |

ఏతావతా అత్ర భవతా భవిష్యామి సుపూజితః |౨-౫౦-౪౫|

ఏతే హి దయితా రాజ్ఞః పితుర్ దశరథస్య మే |

ఏతైః సువిహితైః అశ్వైః భవిష్యామ్య్ అహం అర్చితః |౨-౫౦-౪౬|

అశ్వానాం ప్రతిపానం చ ఖాదనం చైవ సో అన్వశాత్ |

గుహః తత్ర ఏవ పురుషాంస్ త్వరితం దీయతాం ఇతి |౨-౫౦-౪౭|

తతః చీర ఉత్తర ఆసంగః సంధ్యాం అన్వాస్య పశ్చిమాం |

జలం ఏవ ఆదదే భోజ్యం లక్ష్మణేన ఆహృతం స్వయం |౨-౫౦-౪౮|

తస్య భూమౌ శయానస్య పాదౌ ప్రక్షాల్య లక్ష్మణః |

సభార్యస్య తతః అభ్యేత్య తస్థౌ వృష్కం ఉపాశ్రితః |౨-౫౦-౪౯|

గుహో అపి సహ సూతేన సౌమిత్రిం అనుభాషయన్ |

అన్వజాగ్రత్ తతః రామం అప్రమత్తః ధనుర్ ధరః |౨-౫౦-౫౦|

తథా శయానస్య తతః అస్య ధీమతః |

యశస్వినో దాశరథేర్ మహాత్మనః |

అదృష్ట దుహ్ఖస్య సుఖ ఉచితస్య సా |

తదా వ్యతీయాయ చిరేణ శర్వరీ |౨-౫౦-౫౧|

ఇతి వాల్మీకి రామాయణే ఆది కావ్యే అయోధ్యాకాండే పఞ్చాశః సర్గః |౨-౫౦|