అయోధ్యాకాండము - సర్గము 45

శ్రీమద్వాల్మీకియరామాయణే అయోధ్యాకాండే పఞ్చచత్వారింశః సర్గః |౨-౪౫|

వాల్మీకి రామాయణము
రామాయణ కాండములు
1. బాలకాండము
2. అయోధ్యాకాండము
3. అరణ్యకాండము
4. కిష్కింధకాండము
5. సుందరకాండము
6. యుద్ధకాండము
7. ఉత్తరకాండము

అనురక్తా మహాత్మానం రామం సత్య పరక్రమం |

అనుజగ్ముః ప్రయాంతం తం వన వాసాయ మానవాః |౨-౪౫-౧|

నివర్తితే అపి చ బలాత్ సుహృద్ వర్గే చ రాజిని |

న ఏవ తే సమ్న్యవర్తంత రామస్య అనుగతా రథం |౨-౪౫-౨|

అయోధ్యా నిలయానాం హి పురుషాణాం మహా యశాః |

బభూవ గుణ సంపన్నః పూర్ణ చంద్రైవ ప్రియః |౨-౪౫-౩|

స యాచ్యమానః కాకుత్స్థః స్వాభిః ప్రకృతిభిస్ తదా |

కుర్వాణః పితరం సత్యం వనం ఏవ అన్వపద్యత |౨-౪౫-౪|

అవేక్షమాణః సస్నేహం చక్షుషా ప్రపిబన్న్ ఇవ |

ఉవాచ రామః స్నేహేన తాః ప్రజాః స్వాః ప్రజాఇవ |౨-౪౫-౫|

యా ప్రీతిర్ బహుమానః చ మయ్య్ అయోధ్యా నివాసినాం |

మత్ ప్రియ అర్థం విశేషేణ భరతే సా నివేశ్యతాం |౨-౪౫-౬|

స హి కల్యాణ చారిత్రః కైకేయ్యా ఆనంద వర్ధనః |

కరిష్యతి యథావద్ వః ప్రియాణి చ హితాని చ |౨-౪౫-౭|

జ్ఞాన వృద్ధో వయో బాలో మృదుర్ వీర్య గుణ అన్వితః |

అనురూపః స వో భర్తా భవిష్యతి భయ అపహః |౨-౪౫-౮|

స హి రాజ గుణైః యుక్తః యువ రాజః సమీక్షితః |

అపి చ అపి మయా శిష్టైః కార్యం వో భర్తృ శాసనం |౨-౪౫-౯|

న చ తప్యేద్ యథా చ అసౌ వన వాసం గతే మయి |

మహా రాజః తథా కార్యో మమ ప్రియ చికీర్షయా |౨-౪౫-౧౦|

యథా యథా దాశరథిర్ ధర్మం ఏవ ఆస్థితః అభవత్ |

తథా తథా ప్రకృతయో రామం పతిం అకామయన్ |౨-౪౫-౧౧|

బాష్పేణ పిహితం దీనం రామః సౌమిత్రిణా సహ |

చకర్ష ఇవ గుణైః బద్ధ్వా జనం పునర్ ఇవ ఆసనం |౨-౪౫-౧౨|

తే ద్విజాః త్రివిధం వృద్ధా జ్ఞానేన వయసా ఓజసా |

వయః ప్రకంప శిరసో దూరాత్ ఊచుర్ ఇదం వచః |౨-౪౫-౧౩|

వహంతః జవనా రామం భో భో జాత్యాః తురం గమాః |

నివర్తధ్వం న గంతవ్యం హితా భవత భర్తరి |౨-౪౫-౧౪|

కర్ణవంతి హి భూతాని విశేషణ తురంగమాః |

యూయం తస్మాన్నివర్తధ్వం యాచనాం ప్రతివేదితాః |౨-౪౫-౧౫|

ధర్మతః స విశుద్ధాత్మా వీరః శుభదృఢప్రతహ్ |

ఉపవాహ్యః తు వో భర్తా న అపవాహ్యః పురాత్ వనం |౨-౪౫-౧౬|

ఏవం ఆర్త ప్రలాపాంస్ తాన్ వృద్ధాన్ ప్రలపతః ద్విజాన్ |

అవేక్ష్య సహసా రామః రథాత్ అవతతార హ |౨-౪౫-౧౭|

పద్భ్యాం ఏవ జగామ అథ ససీతః సహ లక్ష్మణః |

సమ్నికృష్ట పద న్యాసో రామః వన పరాయణః |౨-౪౫-౧౮|

ద్విజాతీంస్ తు పదాతీంస్ తాన్ రామః చారిత్ర వత్సలః |

న శశాక ఘృణా చక్షుః పరిమోక్తుం రథేన సః |౨-౪౫-౧౯|

గచ్చంతం ఏవ తం దృష్ట్వా రామం సంభ్రాంత మానసాః |

ఊచుః పరమ సంతప్తా రామం వాక్యం ఇదం ద్విజాః |౨-౪౫-౨౦|

బ్రాహ్మణ్యం కృత్స్నం ఏతత్ త్వాం బ్రహ్మణ్యం అనుగచ్చతి |

ద్విజ స్కంధ అధిరూఢాః త్వాం అగ్నయో అపి అనుయాంతి అమీ |౨-౪౫-౨౧|

వాజపేయ సముత్థాని చత్రాణి ఏతాని పశ్య నః |

పృష్ఠతః అనుప్రయాతాని హంసాన్ ఇవ జల అత్యయే |౨-౪౫-౨౨|

అనవాప్త ఆతపత్రస్య రశ్మి సంతాపితస్య తే |

ఏభిః చాయాం కరిష్యామః స్వైః చత్రైః వాజపేయికైః |౨-౪౫-౨౩|

యా హి నః సతతం బుద్ధిర్ వేద మంత్ర అనుసారిణీ |

త్వత్ కృతే సా కృతా వత్స వన వాస అనుసారిణీ |౨-౪౫-౨౪|

హృదయేష్వ్ అవతిష్ఠంతే వేదా యే నః పరం ధనం |

వత్స్యంతి అపి గృహేష్వ్ ఏవ దారాః చారిత్ర రక్షితాః |౨-౪౫-౨౫|

న పునర్ నిశ్చయః కార్యః త్వద్ గతౌ సుకృతా మతిః |

త్వయి ధర్మ వ్యపేక్షే తు కిం స్యాత్ ధర్మం అవేక్షితుం |౨-౪౫-౨౬|

యాచితః నో నివర్తస్వ హంస శుక్ల శిరః రుహైః |

శిరోభిర్ నిభృత ఆచార మహీ పతన పాంశులైః |౨-౪౫-౨౭|

బహూనాం వితతా యజ్ఞా ద్విజానాం యైహ ఆగతాః |

తేషాం సమాప్తిర్ ఆయత్తా తవ వత్స నివర్తనే |౨-౪౫-౨౮|

భక్తిమంతి హి భూతాని జంగమ అజంగమాని చ |

యాచమానేషు తేషు త్వం భక్తిం భక్తేషు దర్శయ |౨-౪౫-౨౯|

అనుగంతుం అశక్తాః త్వాం మూలైః ఉద్ధిఋత వేగిభిః |

ఉన్నతా వాయు వేగేన విక్రోశంతి ఇవ పాదపాః |౨-౪౫-౩౦|

నిశ్చేష్ట ఆహార సంచారా వృక్ష ఏక స్థాన విష్ఠితాః |

పక్షిణో అపి ప్రయాచంతే సర్వ భూత అనుకంపినం |౨-౪౫-౩౧|

ఏవం విక్రోశతాం తేషాం ద్విజాతీనాం నివర్తనే |

దదృశే తమసా తత్ర వారయంతి ఇవ రాఘవం |౨-౪౫-౩౨|

తతః సుమంత్రోఽపి రథాద్విముచ్య |

శ్రాంతాణయాన్సంపరివర్త్య శ్రీఘ్రాం |

పీతోదకాంస్తోయపరిప్లుతాఙ్గా |

నచారయద్వై తమసావిదూరే |౨-౪౫-౩౩|


ఇతి వాల్మీకి రామాయణే ఆది కావ్యే అయోధ్యాకాండే పఞ్చచత్వారింశః సర్గః |౨-౪౫|