అయోధ్యాకాండము - సర్గము 34

శ్రీమద్వాల్మీకియరామాయణే అయోధ్యాకాండే చతుస్త్రింశః సర్గః |౨-౩౪|

వాల్మీకి రామాయణము

రామాయణ కాండములు

1. బాలకాండము

2. అయోధ్యాకాండము

3. అరణ్యకాండము

4. కిష్కింధకాండము

5. సుందరకాండము

6. యుద్ధకాండము

7. ఉత్తరకాండము

తతఃకమలపత్రాక్షః శ్యామో నిరుపమో మహాన్ |

ఉవాచ రామస్తం సూతం పితురాఖ్యాహి మామితి |౨-౩౪-౧|

స రామ ప్రేషితః క్షిప్రం సంతాప కలుష ఇంద్రియః |

ప్రవిశ్య నృపతిం సూతః నిహ్శ్వసంతం దదర్శ హ |౨-౩౪-౨|

ఉపరక్తమివాదిత్యం భస్మచ్ఛన్నమివానలం|

తటాకమివ నిస్తోయమపశ్యజ్జగతీపతిం|౨-౩౪-౩|

ఆలోక్య తు మహా ప్రాజ్ఞః పరమ ఆకుల చేతసం |

రామం ఏవ అనుశోచంతం సూతః ప్రాంజలిర్ ఆసదత్ |౨-౩౪-౪|

తం వర్ధయిత్వా రాజానం సూతః పూర్వం జయాశిషా|

భయవిక్లబయా వాచా మందయా శ్లక్ష్ణమబ్రవీత్ |౨-౩౪-౫|

అయం స పురుష వ్యాఘ్ర ద్వారి తిష్ఠతి తే సుతః |

బ్రాహ్మణేభ్యో ధనం దత్త్వా సర్వం చైవ ఉపజీవినాం |౨-౩౪-౬|

స త్వా పశ్యతు భద్రం తే రామః సత్య పరాక్రమః |

సర్వాన్ సుహృదాపృచ్చ్య త్వాం ఇదానీం దిదృక్షతే |౨-౩౪-౭|

గమిష్యతి మహా అరణ్యం తం పశ్య జగతీ పతే |

వృతం రాజ గుణైః సర్వైః ఆదిత్యం ఇవ రశ్మిభిః |౨-౩౪-౮|

స సత్య వాదీ ధర్మ ఆత్మా గాంభీర్యాత్ సాగర ఉపమః |

ఆకాశైవ నిష్పంకో నర ఇంద్రః ప్రత్యువాచ తం |౨-౩౪-౯|

సుమంత్ర ఆనయ మే దారాన్ యే కేచిత్ ఇహ మామకాః |

దారైః పరివృతః సర్వైః ద్రష్టుం ఇచ్చామి రాఘవం |౨-౩౪-౧౦|

సో అంతః పురం అతీత్య ఏవ స్త్రియః తా వాక్యం అబ్రవీత్ |

ఆర్యో హ్వయతి వో రాజా గమ్యతాం తత్ర మాచిరం |౨-౩౪-౧౧|

ఏవం ఉక్తాః స్త్రియః సర్వాః సుమంత్రేణ నృప ఆజ్ఞయా |

ప్రచక్రముస్ తత్ భవనం భర్తుర్ ఆజ్ఞాయ శాసనం |౨-౩౪-౧౨|

అర్ధ సప్త శతాః తాః తు ప్రమదాః తామ్ర లోచనాః |

కౌసల్యాం పరివార్య అథ శనైః జగ్ముర్ ధృత వ్రతాః |౨-౩౪-౧౩|

ఆగతేషు చ దారేషు సమవేక్ష్య మహీ పతిః |

ఉవాచ రాజా తం సూతం సుమంత్ర ఆనయ మే సుతం |౨-౩౪-౧౪|

స సూతః రామం ఆదాయ లక్ష్మణం మైథిలీం తదా |

జగామ అభిముఖః తూర్ణం సకాశం జగతీ పతేః |౨-౩౪-౧౫|

స రాజా పుత్రం ఆయాంతం దృష్ట్వా దూరాత్ కృత అంజలిం |

ఉత్పపాత ఆసనాత్ తూర్ణం ఆర్తః స్త్రీ జన సంవృతః |౨-౩౪-౧౬|

సో అభిదుద్రావ వేగేన రామం దృష్ట్వా విశాం పతిః |

తం అసంప్రాప్య దుహ్ఖ ఆర్తః పపాత భువి మూర్చితః |౨-౩౪-౧౭|

తం రామః అభ్యపాతత్ క్షిప్రం లక్ష్మణః చ మహా రథః |

విసంజ్ఞం ఇవ దుహ్ఖేన సశోకం నృపతిం తదా |౨-౩౪-౧౮|

స్త్రీ సహస్ర నినాదః చ సంజజ్ఞే రాజ వేశ్మని |

హాహా రామ ఇతి సహసా భూషణ ధ్వని మూర్చితః |౨-౩౪-౧౯|

తం పరిష్వజ్య బాహుభ్యాం తావ్ ఉభౌ రామ లక్ష్మణౌ |

పర్యంకే సీతయా సార్ధం రుదంతః సమవేశయన్ |౨-౩౪-౨౦|

అథ రామః ముహూర్తేన లబ్ధ సంజ్ఞం మహీ పతిం |

ఉవాచ ప్రాంజలిర్ భూత్వా శోక అర్ణవ పరిప్లుతం |౨-౩౪-౨౧|

ఆపృచ్చే త్వాం మహా రాజ సర్వేషాం ఈశ్వరః అసి నః |

ప్రస్థితం దణ్డక అరణ్యం పశ్య త్వం కుశలేన మాం |౨-౩౪-౨౨|

లక్ష్మణం చ అనుజానీహి సీతా చ అన్వేతి మాం వనం |

కారణైః బహుభిస్ తథ్యైః వార్యమాణౌ న చ ఇచ్చతః |౨-౩౪-౨౩|

అనుజానీహి సర్వాన్ నః శోకం ఉత్సృజ్య మానద |

లక్ష్మణం మాం చ సీతాం చ ప్రజాపతిర్ ఇవ ప్రజాః |౨-౩౪-౨౪|

ప్రతీక్షమాణం అవ్యగ్రం అనుజ్ఞాం జగతీ పతేః |

ఉవాచ రర్జా సంప్రేక్ష్య వన వాసాయ రాఘవం |౨-౩౪-౨౫|

అహం రాఘవ కైకేయ్యా వర దానేన మోహితః |

అయోధ్యాయాః త్వం ఏవ అద్య భవ రాజా నిగృహ్య మాం |౨-౩౪-౨౬|

ఏవం ఉక్తః నృపతినా రామః ధర్మభృతాం వరః |

ప్రత్యువాచ అంజలిం కృత్వా పితరం వాక్య కోవిదః |౨-౩౪-౨౭|

భవాన్ వర్ష సహస్రాయ పృథివ్యా నృపతే పతిః |

అహం తు అరణ్యే వత్స్యామి న మే కార్యం త్వయా అనృతం |౨-౩౪-౨౮|

నవ పఞ్చ చ వర్షాణి వనవాసే విహృత్య తే |

పునః పాదౌ గ్రహీష్యామి ప్రతిజ్ఞాంతే నరాధిపః |౨-౩౪-౨౯|

రుదన్నాహ ప్రియం పుత్రం సత్యపాశేన సంయతః |

కైకేయ్యా చోద్యమాన్స్తు మిథో రాజా తమబ్రవీత్ |౨-౩౪-౩౦|

శ్రేయసే వృద్ధయే తాత పునర్ ఆగమనాయ చ |

గచ్చస్వ అరిష్టం అవ్యగ్రః పంథానం అకుతః భయం |౨-౩౪-౩౧|

న హి సత్యాత్మనస్తాత ధర్మాభిమనసస్తవ |

వినివర్త యితుం బుద్ధి శక్యతే రఘునందన |౨-౩౪-౩౨|

అద్య తు ఇదానీం రజనీం పుత్ర మా గచ్చ సర్వథా |

మాతరం మాం చ సంపశ్యన్ వస ఇమాం అద్య శర్వరీం |౨-౩౪-౩౩|

మాతరం మాం చ సంపశ్యన్ వసేమామద్య శర్వరీం |

తర్పితః సర్వకామైస్త్వం స్వః కాలే సాధయిష్యసి |౨-౩౪-౩౪|

దుష్కరం క్రియతే పుత్ర సర్వథా రాఘవ తయా |

మత్ప్రియార్థం ప్రియాంస్త్యక్త్వా యద్యాసి విజనం వనం |౨-౩౪-౩౫|

న చైతన్మే ప్రియం పుత్ర శపే సత్యేన రాఘవ |

ఛన్నయా ఛలితస్త్వస్ను స్త్రుయా ఛన్నాగ్నికల్పయా |౨-౩౪-౩౬|

పఞ్చనా యా తు లబ్ధా మే తాం త్వం నిస్తర్తుమిచ్ఛసి |

అనయా వృత్తసాదిన్యా కైకేయ్యాఽభిప్రచోదితః |౨-౩౪-౩౭|

న చైతదాశ్చర్యతమం యత్తజ్జ్యేష్ఠస్సుతో మమ |

అపానృతకథం పుత్ర పితరం కర్తుమిచ్ఛ్సి |౨-౩౪-౩౮|

అథ రామః తథా శ్రుత్వా పితుర్ ఆర్తస్య భాషితం |

లక్ష్మణేన సహ భ్రాత్రా దీనో వచనం అబ్రవీత్ |౨-౩౪-౩౯|

ప్రాప్స్యామి యాన్ అద్య గుణాన్ కో మే శ్వస్తాన్ ప్రదాస్యతి |

అపక్రమణం ఏవ అతః సర్వ కామైః అహం వృణే |౨-౩౪-౪౦|

ఇయం సరాష్ట్రా సజనా ధన ధాన్య సమాకులా |

మయా విసృష్టా వసుధా భరతాయ ప్రదీయతాం |౨-౩౪-౪౧|

వనవాసకృతా బుద్ధిర్న చ మేఽద్య చలిష్యతి |

యస్తుష్టేన వరో దత్తః కైకేయ్యై వరద త్వయా |౨-౩౪-౪౨|

దీయతాం నిఖిలేనైవ సత్యస్త్వం భవ పార్థివ |

అహం నిదేశం భవతో యథోక్తమనుపాలయన్ |౨-౩౪-౪౩|

చతుర్దశ సమా వత్స్యే వనే వనచరైః సహ |

మా విమర్శో వసుమతీ భరతాయ ప్రదీయతాం |౨-౩౪-౪౪|

న హి మే కాంక్షితం రాజ్యం సుఖమాత్మని వా ప్రియం |

యథా నిదేశం కర్తుం వై తవైవ రఘునంధన |౨-౩౪-౪౫|

అపగచ్చతు తే దుహ్ఖం మా భూర్ బాష్ప పరిప్లుతః |

న హి క్షుభ్యతి దుర్ధర్షః సముద్రః సరితాం పతిః |౨-౩౪-౪౬|

న ఏవ అహం రాజ్యం ఇచ్చామి న సుఖం న చ మైథిలీం |

త్వాం అహం సత్యం ఇచ్చామి న అనృతం పురుష ఋషభ |౨-౩౪-౪౭|

త్వామహం సత్యమిచ్ఛామి నానృతం పురుషర్షభ |

ప్రత్యక్షం తవ సత్యేన సుకృతేన చ తే శపే |౨-౩౪-౪౮|

న చ శఖ్యం మయా తాత స్థాతుం క్షణమపి ప్రభో |

స శోకం ధ్రారయస్వేమం న హి మేఽస్తి విపర్యయః |౨-౩౪-౪౯|

అర్థితో హ్యస్మి కైకేయ్యా వనం గచ్ఛేతి రాఘవ |

మయా చోక్తం ప్రజామీతి తత్సత్యమనుపాలయే |౨-౩౪-౫౦|

మా చోత్కణ్థాం కృథా దేవ వనే రంస్యామహే వయం |

ప్రశాంతహరిణాకీర్ణే నానాశకునినాదితే |౨-౩౪-౫౧|

పితా హి దైవతం తాత దేవతానామపి స్మృతం |

తస్మాద్దైవతమిత్యేవ కరిష్యామి పితుర్వచః |౨-౩౪-౫౨|

చతుర్ధశసు వర్షేషు గతేషు నరసత్తమ |

పునర్ద్రక్ష్యసి మాం ప్రాప్తం సంతాపోఽయం విముచ్యతాం |౨-౩౪-౫౩|

యేన సంస్తంభనీయోఽయం సర్వో బాష్పగళో జనః |

స త్వం పురుషశార్దూల కిమర్థం విక్రియాం గతః |౨-౩౪-౫౪|

పురం చ రాష్ట్రం చ మహీ చ కేవలా |

మయా నిసృష్టా భరతాయ దీయతాం |

అహం నిదేశం భవతః అనుపాలయన్ |

వనం గమిష్యామి చిరాయ సేవితుం |౨-౩౪-౫౫|

మయా నిసృష్టాం భరతః మహీం ఇమాం |

సశైల ఖణ్డాం సపురాం సకాననాం |

శివాం సుసీమాం అనుశాస్తు కేవలం |

త్వయా యద్ ఉక్తం నృపతే యథా అస్తు తత్ |౨-౩౪-౫౬|

న మే తథా పార్థివ ధీయతే మనో |

మహత్సు కామేషు న చ ఆత్మనః ప్రియే |

యథా నిదేశే తవ శిష్ట సమ్మతే |

వ్యపైతు దుహ్ఖం తవ మత్ కృతే అనఘ |౨-౩౪-౫౭|

తత్ అద్య న ఏవ అనఘ రాజ్యం అవ్యయం |

న సర్వ కామాన్ న సుఖం న మైథిలీం |

న జీవితం త్వాం అనృతేన యోజయన్ |

వృణీయ సత్యం వ్రతం అస్తు తే తథా |౨-౩౪-౫౮|

ఫలాని మూలాని చ భక్షయన్ వనే |

గిరీమః చ పశ్యన్ సరితః సరాంసి చ |

వనం ప్రవిశ్య ఏవ విచిత్ర పాదపం |

సుఖీ భవిష్యామి తవ అస్తు నిర్వృతిః |౨-౩౪-౫౯|

ఏవం స రాజా వ్యసనాభిపన్నః |

శోకేన దుఃఖేన చ తామ్యమానః |

ఆలిఙ్గ్య పుత్రం సువినష్టసంజ్ఞో |

మోహం గతో నైవ చిచేశ్ట కించిత్ |౨-౩౪-౬౦|

దేవ్యస్తతః సమ్రురుదుః సమేతా |

స్తాం వర్జయిత్వా నరదేవపత్నీం |

రుదన్ సుమంత్రోఽపి జగామ మూర్ఛాం |

హా హా కృతం తత్ర బభూవ సర్వం |౨-౩౪-౬౧|

ఇతి వాల్మీకి రామాయణే ఆది కావ్యే అయోధ్యాకాండే చతుస్త్రింశః సర్గః |౨-౩౪|