అయోధ్యాకాండము - సర్గము 2

శ్రీమద్వాల్మీకియరామాయణే అయోధ్యాకాండే ద్వితీయః సర్గః |౨-౨|

వాల్మీకి రామాయణము

రామాయణ కాండములు

1. బాలకాండము

2. అయోధ్యాకాండము

3. అరణ్యకాండము

4. కిష్కింధకాండము

5. సుందరకాండము

6. యుద్ధకాండము

7. ఉత్తరకాండము

తతః పరిషదం సర్వామామంత్ర్య వసుధాధిపః |

హితముద్ధర్షణం చైవమువాచ ప్రథితం వచః |౨-౨-౧|

దుంధుభిస్వనకల్పేన గంభీరేణానునాదినా |

స్వరేణ మహతా రాజా జీమూత ఇవ నాదయన్ |౨-౨-౨|

రాజలక్షణయుక్తేన కాంతేనానుపమేన చ |

ఉవాచ రసయుక్తేన స్వరేణ నృపతిర్నృపాన్ |౨-౨-౩|

విదితం భవతామేతద్యథా మే రాజ్యముత్తమం |

పూర్వకైర్మమ రాజేంద్రైస్సుతవత్ పరిపాలితం |౨-౨-౪|

సోఽహమిక్ష్హ్వాకుభిః సర్వైర్నరేంద్రైః పరిపాలితం |

శ్రేయసా యోక్తుకామోఽస్మి సుఖార్హమఖిలం జగత్ |౨-౨-౫|

మయాప్యాచరితం పూర్వైః పంథానమనుగచ్ఛతా |

ప్రజా నిత్యమనిద్రేణ యథాశక్త్యభిరక్షితాః |౨-౨-౬|

ఇదం శరీరం కృత్స్నస్య లోకస్య చరతా హితం |

పాణ్దురస్యాతపత్రస్య చ్ఛాయాయాం జరితం మయా |౨-౨-౭|

ప్రాప్య వర్షసహస్రాణి బహూ న్యాయూంషి జీవతః |

జీర్ణస్యాస్య శరీరస్య విశ్రాంతి మభిరోచయే |౨-౨-౮|

రాజప్రభావజుష్టాం హి దుర్వహామజితేంద్రియైః |

పరిశ్రాంతోఽస్మి లోకస్య గుర్వీం ధర్మధురం వహన్ |౨-౨-౯|

సోఽహం విశ్రమమిచ్ఛామి పుత్రం కృత్వా ప్రజాహితే |

సన్నికృష్టానిమాన్ సర్వాననుమాన్య ద్విజర్షభాన్ |౨-౨-౧౦|

అనుజాతో హి మాం సర్వైర్గుణైర్జ్యేష్ఠో మమాత్మజః |

పురందరసమో వీర్యే రామః పరపురంజయః |౨-౨-౧౧|

తం చంద్రమివ పుష్యేణ యుక్తం ధర్మభృతాం వరం |

యౌవరాజ్యే నియోక్తాస్మి ప్రీతః పురుషపుఙ్గవం |౨-౨-౧౨|

అనురూపః స వై నాథో లక్ష్మీవాన్ లక్ష్మణాగ్రజః |

త్రైలోక్యమపి నాథేన యేన స్యాన్నాథవత్తరం |౨-౨-౧౩|

అనేన శ్రేయసా సద్యః సమ్యోజ్యైవమిమాం మహీం |

గతక్లేశో భవిష్యామి సుతే తస్మిన్నివేశ్య వై |౨-౨-౧౪|

యదీదం మేఽనురూపార్ధం మయా సాధు సుమంత్రితం |

భవంతో మేఽనుమన్యంతాం కథం వా కరవాణ్యహం |౨-౨-౧౫|

యద్యప్యేషా మమ ప్రీతిర్హితమన్యద్విచింత్యతాం |

అన్యా మద్యస్థచింతా హి విమర్దాభ్యధికోదయా |౨-౨-౧౬|

ఇతి బృవంతం ముదితాః ప్రత్యనందన్ నృపా నృపం |

వృష్తిమంతం మహామేఘం నర్దంత ఇవ బర్హిణః |౨-౨-౧౭|

స్నిగ్ధోఽనునాదీ సంజజఞే తత్ర హర్షసమీరితః |

జనౌఘోద్ఘుష్టసన్నాదో విమానం కంపయన్నివ |౨-౨-౧౮|

తస్య ధర్మార్థవిదుషో భావమాజఞాయ సర్వశః |

బ్రాహ్మణా జనముఖ్యాశ్చ పౌరజానపదైః సహ |౨-౨-౧౯|

సమేత్య మంత్రయిత్వా తు సమతాగతబుద్ధయః |

ఊచుశ్చ మనసా జఞాత్వా వృద్ధం దశరథం నృపం |౨-౨-౨౦|

అనేకవర్షసాహస్రో వృద్ధస్త్త్వమసి పార్థివ |

స రామం యువరాజానమభిషిఞ్చస్వ పార్థివం |౨-౨-౨౧|

ఇచ్ఛామో హి మహాబాహుం రఘువీరం మహాబలం |

గజేన మహతా యాంతం రామం ఛత్రావృతాననం |౨-౨-౨౨|

ఇతి తద్వచనం శ్రుత్వా రాజా తేషాం మనఃప్రియం |

అజానన్నివ జిజఞాసురిదం వచనమబ్రవీత్ |౨-౨-౨౩|

శ్రుత్వైవ వచనం యన్మే రాఘవం పతిమిచ్ఛథ |

రాజానః సంశయోఽయం మే తదిదం బ్రూత తత్త్వతః |౨-౨-౨౪|

కథం ను మయి ధర్మేణ పృథివీమనుశాసతి |

భవంతో ద్రష్టుమిచ్ఛంతి యువరాజం మమాత్మజం |౨-౨-౨౫|

తే తమూచుర్మహాత్మానం పౌరజానపదైః సహ |

బహవో నృప కల్యాణా గుణాః పుత్రస్య సంతి తే |౨-౨-౨౬|

గుణాన్ గుణవతో దేవ దేవకల్పస్య ధీమతః |

ప్రియానానందదాన్ కృత్స్నాన్ ప్రవక్ష్యామోఽద్యతాన్ శృణు |౨-౨-౨౭|

దివ్యైర్గుణైః శక్రసమో రామః సత్యపరాక్రమః |

ఇక్ష్వాకుభ్యోఽపి సర్వేభ్యో హ్యతిరిక్తో విశాంపతే |౨-౨-౨౮|

రామః సత్పురుషో లోకే సత్యధర్మపరాయణః |

సాక్ష్హాద్రామాద్వినిర్వృత్తో ధర్మశ్చాపి శ్రియా సహ |౨-౨-౨౯|

ప్రజాసుఖత్వే చంద్రస్య వసుధాయాః క్ష్హమాగుణైః |

బుధ్యా బృహస్పతేస్తుల్యో వీర్యే సాక్షాచ్ఛచీపతేః |౨-౨-౩౦|

ధర్మజజఞః సత్యసంధశ్చ శీలవాననసూయకః |

క్షాంతః సాంత్వయితా శ్లక్ష్హ్ణః కృతజఞో విజితేంద్రియః |౨-౨-౩౧|

మృదుశ్చ స్థిరచిత్తశ్చ సదా భవ్యోఽనసూయకః |

ప్రియవాదీ చ భూతానాం సత్యవాదీ చ రాఘవః |౨-౨-౩౨|

బహుశ్రుతానాం వృద్ధానాం బ్రాహ్మణానాముపాసితా |

తేనా స్యేహాతులా కీర్తిర్యశస్తేజశ్చ వర్ధతే |౨-౨-౩౩|

దేవాసురమనుష్యాణాం సర్వాస్త్రేషు విశారదః |

సమ్యగ్విద్యావ్రతస్నాతో యథవత్సాఙ్గవేదవిత్ |౨-౨-౩౪|

గాంధర్వే చ భువి శ్రేష్ఠో బభూవ భరతాగ్రజః |

కల్యాణాభిజనః సాధురదీనాత్మా మహామతిః |౨-౨-౩౫|

ద్విజైరభివినీతశ్చ శ్రేష్ఠైర్ధర్మార్థనైపుణైః |

యదా వ్రజతి సంగ్రామం గ్రామార్థే నగరస్య వా |౨-౨-౩౬|

గత్వా సౌమిత్రిసహితో నావిజిత్య నివర్తతే |

సంగ్రామాత్పునరాగమ్య కుఙ్జరేణ రథేన వా |౨-౨-౩౭|

పౌరాన్ స్వజనవన్నిత్యం కుశలం పరిపృచ్ఛతి |

పుత్రేష్వగ్నిషు దారేషు ప్రేష్యశిష్యగణేషు చ |౨-౨-౩౮|

నిఖిలేనానుపూర్వ్యాచ్చ పితా పుత్రానివౌరసాన్ |

శుశ్రూషంతే చ వః శిష్యాః కచిత్కర్మసు దంశితాః |౨-౨-౩౯|

ఇతి నః పురుషవ్యాఘ్రః సదా రామోఽభిభాషతే |

వ్యసనేషు మనుష్యాణాం భృశం భవతి దుఃఖితః |౨-౨-౪౦|

ఉత్సవేషు చ సర్వేషు పితేవ పరితుష్యతి |

సత్యవాదీ మహేష్వాసో వృద్ధసేవీ జితేంద్రియః |౨-౨-౪౧|

స్మితపూర్వాభిభాషీ చ ధర్మం సర్వాత్మనా శ్రితః |

సమ్యగ్యోక్తా శ్రేయసాం చ న విగృహ్య కథారుచిః |౨-౨-౪౨|

ఉత్తరోత్తరయుక్తౌ చ వక్తా వాచస్పతిర్యథా |

సుభ్రూరాయతతామ్రాక్ష్హస్సాక్ష్హాద్విష్ణురివ స్వయం |౨-౨-౪౩|

రామో లోకాభిరామోఽయం శౌర్యవీర్యపరాక్రమైః |

ప్రజాపాలనతత్త్వజఞో న రాగోపహతేంద్రియః |౨-౨-౪౪|

శక్తస్త్రైలోక్యమప్యేకో భోక్తుం కిం ను మహీమిమాం |

నాఽస్య క్రోధః ప్రసాదశ్చ నిరర్థోఽస్తి కదాచన |౨-౨-౪౫|

హంత్యేవ నియమాద్వధ్యానవధ్యే చ న కుప్యతి |

యునక్త్యర్థైః ప్రహృష్టశ్చ తమసౌ యత్ర తుష్యతి |౨-౨-౪౬|

శాంతైః సర్వప్రజాకాంతైః ప్రీతిసంజననైర్నృణాం | గుణైర్విరురుచే రామో దీప్తః సూర్య ఇవాంశుభిః |౨-౨-౪౭|

తమేవంగుణసంపన్నం రామం సత్యపరాక్రమం |

లోకపాలోపమం నాథమకామయత మేదినీ |౨-౨-౪౮|

వత్సః శ్రేయసి జాతస్తే దిష్ట్యాసౌ తవ రాఘవ |

దిష్ట్యా పుత్రగుణైర్యుక్తో మారీచ ఇవ కాశ్యపః |౨-౨-౪౯|

బలమారోగ్యమాయుశ్చ రామస్య విదితాత్మనః |

దేవాసురమనుష్యేషు సగంధర్వోరగేషు చ |౨-౨-౫౦|

ఆశంసతే జనః సర్వో రాష్ట్రే పురవరే తథా |

ఆభ్యంతరశ్చ బాహ్యశ్చ పౌరజానపదో జనః |౨-౨-౫౧|

స్త్రియో వృద్ధాస్తరుణ్యశ్చ సాయం ప్రాతః సమాహితాః |

సర్వాన్ దేవాన్ నమస్యంతి రామస్యార్థే యశస్వినః |౨-౨-౫౨|

తేషామాయాచితం దేవ త్వత్ప్రసాదా త్సమృద్ధ్యతాం |

రామమిందీవరశ్యామం సర్వశత్రునిబర్హణం |౨-౨-౫౩|

పశ్యామో యౌవరాజ్యస్థం తవ రాజోత్తమాఽఅత్మజం |

తం దేవదేవోపమమాత్మజం తే |

సర్వస్య లోకస్య హితే నివిష్టం |

హితాయ నః క్ష్హిప్రముదారజుష్టం |

ముదాభిషేక్తుం వరద త్వ మర్హసి |౨-౨-౫౪|

ఇతి శ్రీమద్రామాయణే అయోధ్యాకాండే ద్వితీయ సర్గః

ఇతి వాల్మీకి రామాయణే ఆది కావ్యే అయోధ్యాకాండే ద్వితీయః సర్గః |౨-౨|