అయోధ్యాకాండము - సర్గము 14
శ్రీమద్వాల్మీకియరామాయణే అయోధ్యాకాండే చతుర్దశః సర్గః |౨-౧౪|
వాల్మీకి రామాయణము | ||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
పుత్ర శోక అర్దితం పాపా విసంజ్ఞం పతితం భువి |
వివేష్టమానం ఉదీక్ష్య సా ఐక్ష్వాకం ఇదం అబ్రవీత్ |౨-౧౪-౧|
పాపం క్ఋత్వా ఇవ కిం ఇదం మమ సంశ్రుత్య సంశ్రవం |
శేషే క్షితి తలే సన్నః స్థిత్యాం స్థాతుం త్వం అర్హసి |౨-౧౪-౨|
ఆహుః సత్యం హి పరమం ధర్మం ధర్మవిదో జనాః |
సత్యం ఆశ్రిత్య హి మయా త్వం చ ధర్మం ప్రచోదితః |౨-౧౪-౩|
సంశ్రుత్య శైబ్యః శ్యేనాయ స్వాం తనుం జగతీ పతిః |
ప్రదాయ పక్షిణో రాజన్ జగామ గతిం ఉత్తమాం |౨-౧౪-౪|
తథ హి అలర్కః తేజస్వీ బ్రాహ్మణే వేద పారగే |
యాచమానే స్వకే నేత్రేఉద్ధ్ఋత్య అవిమనా దదౌ |౨-౧౪-౫|
సరితాం తు పతిః స్వల్పాం మర్యాదాం సత్యం అన్వితః |
సత్య అనురోధాత్ సమయే వేలాం ఖాం న అతివర్తతే |౨-౧౪-౬|
స్త్యమేకపదం బ్రహ్మే సత్యే ధర్మః ప్రతిష్ఠతః|
సత్యమేవాక్షయా వేదాః సత్యేనై వాప్యతే పరం |౨-౧౪-౭|
సత్యం సమనువర్త్స్వ యది ధర్మే ధృతా మతిః |
సఫలః స వరో మేఽస్తు వరదో హ్యసి సత్తమ |౨-౧౪-౮|
ధర్మస్యేహాభికామార్థం మమ చైవాచిచోదనాత్ |
ప్రవ్రాజయ సుతం రామం త్రిః ఖలు త్వాం బ్రవీమ్యహం |౨-౧౪-౯|
సమయం చ మమ ఆర్య ఇమం యది త్వం న కరిష్యసి |
అగ్రతః తే పరిత్యక్తా పరిత్యక్ష్యామి జీవితం |౨-౧౪-౧౦|
ఏవం ప్రచోదితః రాజా కైకేయ్యా నిర్విశంకయా |
న అశకత్ పాశం ఉన్మోక్తుం బలిర్ ఇంద్ర క్ఋతం యథా |౨-౧౪-౧౧|
ఉద్భ్రాంత హ్ఋదయః చ అపి వివర్ణ వనదో అభవత్ |
స ధుర్యో వై పరిస్పందన్ యుగ చక్ర అంతరం యథా|౨-౧౪-౧౨|
విహ్వలాభ్యాం చ నేత్రాభ్యాం అపశ్యన్న్ ఇవ భూమిపః |
క్ఋచ్చ్రాత్ ధైర్యేణ సంస్తభ్య కైకేయీం ఇదం అబ్రవీత్ |౨-౧౪-౧౩|
యః తే మంత్ర క్ఋతః పాణిర్ అగ్నౌ పాపే మయా ధ్ఋతః |
తం త్యజామి స్వజం చైవ తవ పుత్రం సహ త్వయా |౨-౧౪-౧౪|
ప్రయాతా రజనీ దేవి సూర్యస్యోదయనం ప్రతి |
అభిషేకం గురుజన్స్త్వరయీష్యతి మాం ధ్రువం |౨-౧౪-౧౫|
రామాభిషేకసంభారైస్తదర్థముపకల్పితైః |
రామః కారయితవ్యో మే మృతస్య సలిలక్రియాం |౨-౧౪-౧౬|
త్వయా సపుత్త్రయా నైవ కర్తవ్యా సలిలక్రియా |
వ్యాహంతాస్యశుభాచారే యది రామాభిషేచనం |౨-౧౪-౧౭|
న చ శక్నోమ్యహం ద్రషుం పూర్వం తథా సుఖం |
హతహర్షం నిరానందం పునర్జనమవాఙ్ముఖం |౨-౧౪-౧౮|
తాం తథా బ్రువత్స్తస్య భూమిపన్య మహాత్మనః |
ప్రభాతా శర్వరీ పుణ్యా చంద్రనక్షత్రశ్రాలినీ |౨-౧౪-౧౯|
తతః పాప సమాచారా కైకేయీ పార్థివం పునః |
ఉవాచ పరుషం వాక్యం వాక్యజ్ఞా రోష మూర్చితా |౨-౧౪-౨౦|
కిం ఇదం భాషసే రాజన్ వాక్యం గర రుజ ఉపమం |
ఆనాయయితుం అక్లిష్టం పుత్రం రామం ఇహ అర్హసి |౨-౧౪-౨౧|
స్థాప్య రాజ్యే మమ సుతం క్ఋత్వా రామం వనే చరం |
నిహ్సపత్నాం చ మాం క్ఋత్వా క్ఋత క్ఋత్యో భవిష్యసి |౨-౧౪-౨౨|
స నున్నైవ తీక్షేన ప్రతోదేన హయ ఉత్తమః |
రాజా ప్రదోచితః అభీక్ష్ణం కైకేయీం ఇదం అబ్రవీత్ |౨-౧౪-౨౩|
ధర్మ బంధేన బద్ధో అస్మి నష్టా చ మమ చేతనా |
జ్యేష్ఠం పుత్రం ప్రియం రామం ద్రష్టుం ఇచ్చామి ధార్మికం |౨-౧౪-౨౪|
తతః ప్రభాతాం ర్జనీముదితే చ దివాకరే |
పుణ్యే నక్షత్రయోగే చే ముహూర్తే చ సమాహితే |౨-౧౪-౨౫|
వసిష్ఠో గుణసంపన్నః శిష్యేః పరివృతస్తదా |
ఉపగృహ్యాశు సంభారాన్ [రవివేశ పురోత్తమం |౨-౧౪-౨౬|
సిక్తసంమార్జితపథాం పతాకోత్తమభూషితాం |
విచిత్రకుసుమాకీర్ణాం నానాస్రగ్భిర్విరాజితాం |౨-౧౪-౨౭|
సంహృష్టమనుజోపేతాం సమృద్ధవిపణాపణాం |
మహోత్సవసమాకీర్ణాం రాఘవార్థే సముస్త్సుకాం |౨-౧౪-౨౮|
చందనాగురుధూపైశ్చ సర్వతః ప్రతిధూపితాం |
తాం పురీం సమతిక్రమ్య పురందరపురోపమాం |౨-౧౪-౨౯|
దదర్శాంతః పురశ్రేష్ఠం నానాద్విజగణాయుతం |
పౌరజానపదాకిర్ర్ర్ణం బ్రాహ్మణైరుపశోభితం |౨-౧౪-౩౦|
తదంతః పురమాసాద్య వ్యతిచక్రామ తం జనం |౨-౧౪-౩౧|
వసిష్ఠః పరమప్రీతః పరమర్షిర్వివేశ చ |
స త్వపశ్యద్వినిష్క్రాంతం సుమంత్రం నామ సారథిం |
ద్వారే మనుజసింహస్య సచివం ప్రియదర్శనం |౨-౧౪-౩౨|
తమువాచ మహాతేజాః సూతపుత్రం విశారదం |౨-౧౪-౩౩|
వసిష్ఠః క్షిప్రమాచక్ష్వ నృపతే ర్మామిహాగతం |
ఇమే గఙ్గోదకఘటాః సాగరేభ్యశ్చ కాఞ్చనాః |౨-౧౪-౩౪|
ఔదుంబరం భద్రపీఠమభిషేకార్థమాగతం |
సర్వబీజాని గంధాశ్చ రత్నాని వివిధాని చ |౨-౧౪-౩౫|
క్షౌద్రం దధి ఘృతం లాజా దర్భాః సుమనసః పయః |
అష్టౌ చ కన్యా రుచిరా మత్తశ్ఛ వరవారణః |౨-౧౪-౩౬|
చతురశ్వో రథః శ్రీమాన్ నిస్త్రింశో ధనురుత్తమం |
వాహనం నరసంయుక్తం చత్రం చ శశిపన్నిభం |౨-౧౪-౩౭|
శ్వేతే చ వాలవ్యజనే భృఙ్గారుశ్ఛ హిరణ్మయః |
హేమదామపినద్ధశ్చ కికుద్మాన్ పాణ్డురో వృషః |౨-౧౪-౩౮|
కేసరీ చ చతుర్దంష్ట్రో హి శ్రేష్ఠో మహాబలః |
సింహానస్నం వ్యాఘ్రతనుః సమిద్ధశ్ఛ హుతాశనః |౨-౧౪-౩౯|
సర్వవాదిత్రసంఘాశ్చ వేశ్యాశ్ఛాలంకృతాః స్త్రియః |
ఆచార్యా బ్రాహ్మణా గావః పుణ్యశ్చ మృగపక్షిణః |౨-౧౪-౪౦|
పౌరజానపదశ్రేష్ఠా నైగమాశ్చ గణైః సహ |
ఏతే చాన్యే చ బహవో నీయమానాః ప్రియంవదాః |౨-౧౪-౪౧|
అభిషేకాయ రామస్య సహ తిష్ఠంతి పార్థివైః |
త్వరయస్వ మహారాజం యథా సముదితేఽహని |౨-౧౪-౪౨|
పుణ్యే నక్షత్రయోగే చ రామో రాజ్యమవాప్నుయాత్ |
ఇతి తస్య వచః శ్రుత్వా సూతపుత్రో మహాత్మనః |౨-౧౪-౪౩|
స్తువన్నృపతిశార్ధూలం ప్రవివేశ నివేశనం |
తం తు పూర్వోదితం వృద్ధం ద్వారస్థా రాజసమ్మతం |౨-౧౪-౪౪|
న శేకురభిసంరోద్ధుం రాజ్ఞః ప్రయచికీర్ష్వః |
స సవీపస్థితో రాజ్ఞ్స్తామవస్థామజజ్ఞీవాన్ |౨-౧౪-౪౫|
వాగ్భిః పరమతుష్టాభిరభిష్టోతుం ప్రచక్రమే |
తతః సూతో యథాకాలం పార్థివస్య నివేశనే |౨-౧౪-౪౬|
సుమంత్రః ప్రాఞ్జలిర్భూత్వా తుష్టావ జగతీపతిం |
యథా నందతి తేజస్వీ సాగరో భాస్కరోదయే |
ప్రీతహ్ ప్రీతేన మనసా తథానందఘనః స్వతః |౨-౧౪-౪౭|
ఇంద్రమస్యాం తు వేళాయామభితుష్టావ మాతలిః |౨-౧౪-౪౮|
సోఽజయద్ధానవాన్సర్వాంస్తథా త్వాం బోధయామ్యహం |
వేదాః సహాఙ్గవిద్యాశ్ఛ యథాహ్యాత్మభువం విభుం |౨-౧౪-౪౯|
బ్రహ్మాణం బోధయంత్యద్య తథా త్వాం బోధయామ్యహం |
ఆదిత్యః సహ చంద్రేణ యథా భూతధరాం శుభాం |౨-౧౪-౫౦|
బోధయత్యద్య పృథివీం తథా త్వాం బోధయామ్యహం |
ఉత్తిష్ఠాశు మహారాజ కృతకౌతుకమఙ్గళః |౨-౧౪-౫౧|
విరాజమానో వపుషా మేరోరివ దివాకరః |
సోమసూర్యౌ చ కాకుత్థ్స శివవైశ్రవణావపి |౨-౧౪-౫౨|
వరుణాశ్ఛగ్నిరింద్రశ్చ విజయం ప్రదిశంతు తే |
గతా భగవతీ రాత్రిః కృతకృత్య మిదం తవ |౨-౧౪-౫౩|
బుద్ధ్యస్వ సృపశార్దూల కురు కార్యమనంతరం |
ఉదతిష్ఠత రామస్య సమగ్రమభిషేచనం |౨-౧౪-౫౪|
పౌరజానపదైశ్చాపి నైగమైశ్చ కృతాఞ్జలిః |
స్వయం వసిష్ఠో భగవాన్ బ్రాహ్మణైః సహ తిష్ఠతి |౨-౧౪-౫౫|
క్షిప్రమాజ్ఞ్ప్యతాం రాజన్ రాఘవస్యాభిషేచనం |
యథా హ్యపాలాః పశవో యథా సేనా హ్యానాయకా |౨-౧౪-౫౬|
యథా చంద్రం వినా రాత్రిర్యథా గావో వినా వృషం |
ఏవం హి భవితా రాష్ట్రం యత్ర రాజా న దృశ్యతే |౨-౧౪-౫౭|
ఇతి తస్య వచః శ్రుత్వా సాంత్వపూర్వమివార్థవత్ |
అభ్యకీర్యత శోకేన భూయ ఏవ మహీపతిః |౨-౧౪-౫౮|
తతః స రాజా తం సూతం సన్న హర్షః సుతం ప్రతి |
శోక ఆరక్త ఈక్షణః శ్రీమాన్ ఉద్వీక్ష్య ఉవాచ ధార్మికః |౨-౧౪-౫౯|
వాక్యైస్తు ఖలు మర్మాణి మమ భూయో నికృంతసి |
సుమంత్రః కరుణం శ్రుత్వా ద్ఋష్ట్వా దీనం చ పార్థివం |౨-౧౪-౬౦|
ప్రగ్ఋహీత అంజలిః కించిత్ తస్మాత్ దేశాత్ అపాక్రమన్ |
యదా వక్తుం స్వయం దైన్యాన్ న శశాక మహీ పతిః |౨-౧౪-౬౧|
తదా సుమంత్రం మంత్రజ్ఞా కైకేయీ ప్రత్యువాచ హ |
సుమంత్ర రాజా రజనీం రామహర్షసముత్సుకః |౨-౧౪-౬౨|
ప్రజాగరపరిశ్రాంతో నిద్రావశముపేయువాన్ |
తద్గచ్ఛ త్వరితం సూత రాజపుత్రం యశస్వినం |౨-౧౪-౬౩|
రామమానయ భద్రం తే నాత్ర కార్యా విచారణా |
స మన్యమానః కల్యాణం హృదయేన నన్నంధ చ |౨-౧౪-౬౪|
నిర్జగామ చ సంప్రీత్యా త్వరితో రాజశాసనాత్ |
సుమంత్రశ్చింతయామాస త్వరితం చోదితస్తయా |౨-౧౪-౬౫|
వ్యక్తం రామోఽభిషేకార్థమిహాయాస్యతి ధర్మవిత్ |
ఇతి సూతో మతిం కృత్వా హర్షేణ మహతా వృతః |౨-౧౪-౬౬|
నిర్జగామ మహాబాహో రాఘవస్య దిదృక్షయా |
సాగరహ్రదసంకాశాత్సుమంత్రోఽంతఃపురాచ్ఛుభాత్ |౨-౧౪-౬౭|
నిష్క్రమ్య జనసంబాధం దదర్శ ద్వారమగ్రతః |
తతః పురస్తత్సాసా వినిర్గతో |
మహీపతీన్ ద్వారగతో విలోకయన్ |
దదర్శ పౌరాన్ వివిధాన్మహాధనా |
నుపస్థితాన్ ద్వారముపేత్య విష్ఠతాన్ |౨-౧౪-౬౮|
ఇత్యార్శే శ్రీమద్రామాయణే ఆదికావ్యే అయోధ్యాకాండే చతుర్దశః సర్గః
ఇతి వాల్మీకి రామాయణే ఆది కావ్యే అయోధ్యాకాండే చతుర్దశః సర్గః |౨-౧౪|