అయోధ్యాకాండము - సర్గము 12

శ్రీమద్వాల్మీకియరామాయణే అయోధ్యాకాండే ద్వాదశః సర్గః |౨-౧౨|

వాల్మీకి రామాయణము

రామాయణ కాండములు

1. బాలకాండము

2. అయోధ్యాకాండము

3. అరణ్యకాండము

4. కిష్కింధకాండము

5. సుందరకాండము

6. యుద్ధకాండము

7. ఉత్తరకాండము

తతః శ్రుత్వా మహారాజః కైకేయ్యా దారుణం వచః |

చింతామభిసమాపేదే ముహూర్తం ప్రతతాప చ |౨-౧౨-౧|

కిం ను మే యది వా స్వప్నశ్చిత్తమోహోఓఽపి వామమ |

అనుభూతోపసర్గో వా మనసో వాప్యుపద్రవః |౨-౧౨-౨|

ఇతి సంచింత్య తద్రాజా నాధ్యగచ్ఛ త్తదా సుఖం |

ప్రతిలభ్య చిరాత్సంజ్ఞాం కైకేయీవాక్యతాడితః |౨-౧౨-౩|

వ్యథితో విక్లబశచైవ వ్యాఘ్రీం దృష్ట్వా యథా మృగః |

అసంవృతాయామాసీనో జగత్యాం దీర్ఘముచ్ఛ్వసన్ |౨-౧౨-౪|

మణ్డ్లే పన్నగో రుద్ధో మంత్రైరివ మహావిషః |

అహోధిగితి సామర్షో వాచముక్త్వా నరాధిపః |౨-౧౨-౫|

మోహమాపేదివాంభూయః శోకోపహతచేతనః |

చిరేణ తు నృపః సంజ్ఞాం ప్రతిలభ్య సుదుఃఖితః |౨-౧౨-౬|

కైకేయీమబ్రవీత్క్రుద్ధః ప్రదహన్నివ చక్షుషా |

నృశంసే దుష్టచారిత్రే కులస్యాస్య వినాశిని |౨-౧౨-౭|

కిం కృతం తవ రామేణ పాపం పాపే మయాపి వా |

త్వం మమాత్మవినాశార్థం భవనం స్వం ప్రవేశితా |౨-౧౨-౮|

అవిజ్ఞానాన్నృపసుతా వ్యాళీ తీక్ష్ణవిషా యథా |

జీవలోకో యదా సర్వో రామస్యాహ గుణస్తవం |౨-౧౨-౯|

అపరాధం కముద్దిశ్య త్యక్ష్యామీష్టమహం సుతం |

జీవలోకో యదా సర్వో రామస్యాహ గుణస్తవం |౨-౧౨-౧౦|

అపరాధం కముద్దిశ్య త్యక్ష్యామీష్టమహం సుతం |

కౌసల్యాం వా సుమిత్రాం వా త్యజేయమపి వా శ్రియం |౨-౧౨-౧౧|

జీవితం వాత్మనో రామం న త్వేవ పితృవత్సలం |

పరా భవతి మే ప్రీతిర్ధృష్ట్వా తనయమగ్రజం |౨-౧౨-౧౨|

అపశ్యతస్తు మే రామం నష్టా భవతి చేతనా |

తిష్ఠేల్లోకో వినా సూర్యం సస్యం వా సలిలం వినా |౨-౧౨-౧౩|

న తు రామం వినా దేహే తిష్ఠేత్తు మమ జీవితం |

తదలం త్యజ్యతామేష నిశ్చయః పాపనిశ్చయే |౨-౧౨-౧౪|

అపితే చరణౌ మూర్ధ్నా స్పృశామ్యేష ప్రసీద మే |

కిమిదం చింతితం పాపే త్వయా పరమదారుణం |౨-౧౨-౧౫|

అథ జీజ్ఞాససే మాం త్వం భరతస్య ప్రియాప్రియే |

అస్తుయత్తత్త్వయాపూర్వం వ్యాహృతమ్రాఘవంప్రతి |౨-౧౨-౧౬|

స మే జ్యేష్ఠః సుతః శ్రీమాన్ ధర్మజ్యేష్ఠ ఇతీవ మే |

తత్త్వయా ప్రియవాదిన్యా సేవార్థం కథితం భవేత్ |౨-౧౨-౧౭|

తచ్ఛ్రుత్వా శోకసంతప్తా సంతాపయసి మాం భృశం |

ఆవిష్టాసి గృహం శూన్యం సా త్వం పరవశం గతా |౨-౧౨-౧౮|

ఇక్ష్వాకూణాం కులే దేవి సంప్రాప్తః సుమహానయం |

అనయో నయసంపన్నే యత్ర తే వికృతా మతిః |౨-౧౨-౧౯|

న హి కించిదయుక్తం వా విప్రియం వా పురా మమ |

అకరోస్త్వం విశాలాక్షి తేన న శ్రద్దధామ్యహం |౨-౧౨-౨౦|

నను తే రాఘవస్తుల్యో భరతేన మహాత్మనా |

బహుశో హి స్మ బాలే త్వం కథయసే మమ |౨-౧౨-౨౧|

తస్య ధర్మాత్మనో దేవి వనవాసం యశస్వినః |

కథం రోచయసే భీరు నవ వర్షాణి పఞ్చ చ |౨-౧౨-౨౨|

అత్యంతసుకుమారస్య తస్య ధర్మే ధృతాత్మనః |

కథం రోచయసే వాసమరణ్యే భృశదారుణే |౨-౧౨-౨౩|

రోచయస్యభిరామస్య రామస్య శుభలోచనే |

తవశుశ్రూషమాణస్య కిమ్మర్థం విప్రవాసనం |౨-౧౨-౨౪|

రామో హి భరతాద్భూయస్తవ శుశ్రూష్తే సదా |

విశేషం త్వయి తస్మాత్తు భరతస్య న లక్షయే |౨-౧౨-౨౫|

శుశ్రూషాం గౌరవం చైవ ప్రమాణం వచనక్రియాం |

కస్తే భూయస్తరం కుర్యాదన్యత్ర మనుజర్షభాత్ |౨-౧౨-౨౬|

బహూనాం స్త్రీసహస్రాణాం బహూనాం చోపజీవినాం |

పరివాదోఽపవాదో వా రాఘవే నోపపద్యతే |౨-౧౨-౨౭|

సాంత్వయన్ సర్వభూతాని రామః శుద్ధేన చేతసా |

గృహ్ణాతి మనుజవ్యాగ్రః ప్రియైర్విషయవాసినః |౨-౧౨-౨౮|

సత్యేన లోకాన్ జయతి దీనాన్ దానేన రాఘవః |

గురూన్ శుశ్రూషయా వీరో ధనుశా యుధి శాత్రవాన్ |౨-౧౨-౨౯|

సత్యం దానం తపస్త్యగో విత్రతా శౌచమార్జవం |

విద్యా చ గురుశుశ్రూషా ధ్రువాణ్యేతాని రాఘవే |౨-౧౨-౩౦|

తస్మిన్నార్జవసంపన్నే దేవి దేవోపమే కథం |

పాపమాశంససే రామే మహర్షిసమతేజసి |౨-౧౨-౩౧|

న స్మరామ్యప్రియం వాక్యం లోకస్య ప్రియవాదినః |

స కథం త్వత్కృతే రామం వక్ష్యామి ప్రియమప్రియం |౨-౧౨-౩౨|

క్షమా యస్మిన్ దమస్త్యాగః సత్యం ధర్మః కృతజ్ఞతా |

అప్యహింసా చ భూతానాం తమృతే కా గతిర్మమ |౨-౧౨-౩౩|

మమ వృద్ధస్య కైకేయి గతాంతస్య తపస్వినః |

దీనం లాలప్యమానస్య కారుణ్యం కర్తుమర్హసి |౨-౧౨-౩౪|

పృథివ్యాం సాగరాంతాయాం యత్కిఞ్చైదధిగమ్యతే |

తత్సర్వం తవ దాస్యామి మా చ త్వాం మన్యురావిశేత్ |౨-౧౨-౩౫|

అఞ్జలిం కుర్మి కైకేయి పాదౌ చాపి స్పృశామి తే |

శరణం భవ రామస్య మాఽధర్మో మామిహ స్పృశేత్ |౨-౧౨-౩౬|

ఇతి దుఃఖాభిసంతప్తం విలపంతమచేతనం |

ఘూర్ణమానం మహారాజం శోకేన సమభిప్లుతం |౨-౧౨-౩౭|

పారం శోకార్ణవస్యాశు ప్రార్థయంతం పునః పునః |

ప్రత్యువాచాథ కైకేయీ రౌద్రా రౌద్రాతరం వచః |౨-౧౨-౩౮|

యది దత్వా వరౌ రాజన్ పునః ప్రత్యనుతప్యసే |

ధార్మికత్వం కథం వీర పృథివ్యాం కథయిష్యసి |౨-౧౨-౩౯|

యదా సమేతా బహవస్త్వయా రాజర్షయస్సహ |

కథయిష్యంతి ధర్మజ్ఞ తత్ర కిం ప్రతివక్ష్యసి |౨-౧౨-౪౦|

యస్యాః ప్రసాదే జీవామి యా చ మామభ్యపాలయత్ |

తస్యాః కృతం మయా మిథ్యా కైకేయ్యా ఇతి వక్ష్యసి |౨-౧౨-౪౧|

కిల్బిషం నరేంధ్రాణాం కరిష్యసి నరాధిప |

యో దత్త్వా వరమద్యైవ పునరన్యాని భాషసే |౨-౧౨-౪౨|

శైబ్యః శ్యేనకపోతీయే స్వమాంసం పక్షితే దదౌ |

అలర్కశ్చక్షుషీ దత్వా జగామ గతిముత్తమాం |౨-౧౨-౪౩|

సాగరః సమయం కృత్వాన వేలామతివర్తతే |

సమయం మాఽనృతం కార్షీః పుర్వవృత్తమనుస్మరన్ |౨-౧౨-౪౪|

స త్వం ధర్మం పరిత్యజ్య రామం రాజ్యేఽభిషిచ్యచ |

సహ కౌలస్యయా నిత్యం రంతుమిచ్ఛసి దుర్మతే |౨-౧౨-౪౫|

భవత్వధర్మో ధర్మో వా సత్యం వా యది వానృతం |

యత్త్వయా సంశ్రుతం మహ్యం తస్య నాస్తి వ్యతిక్రమః |౨-౧౨-౪౬|

అహం హి విషమద్యైవ పీత్వా బహు తవాగ్రతః |

పశ్యతస్తే మరిష్యామి రామో యద్యభిషిచ్యతే |౨-౧౨-౪౭|

ఏకాహమపి పశ్యేయం యద్యహం రామమాతరం |

అఞ్జలిం ప్రతిగృహ్ణంతీం శ్రేయో నను మృతిర్మమ |౨-౧౨-౪౮|

భరతేనాత్మనా చాహం శపే తే మనుజాధిప |

యథా నాన్యేన తుష్యేయమృతే రామవివాసనాత్ |౨-౧౨-౪౯|

ఏతావదుక్త్వా వచనం కైకేయీ విరరామ హ |

విలపంతం చ రాజానం న ప్రతివ్యాజహార సా |౨-౧౨-౫౦|

శ్రుత్వా తు రాజా కైకేయ్యా వృతం పరమశోభనం |

రామస్య చ వనే వాసమైశ్వర్యం భరతస్య చ |౨-౧౨-౫౧|

నాభ్యభాషత కైకేయ్యిం ముహూర్తం వ్యాకులేంద్రియః |

ప్రైక్షతానిమిషో దేవీం ప్రియామప్రియవాదినీం |౨-౧౨-౫౨|

తాం హి వజ్రసమాం వాచమాకర్ణ్య హృదయా ప్రియాం |

దుఃఖశోకమయీం ఘోరాం రాజా న సుఖితోఽభవత్ |౨-౧౨-౫౩|

స దేవ్యా వ్యవసాయం చ ఘోరం చ శపథం కృతం |

ధ్యాత్వా రామేతి నిశ్శ్వస్య ఛిన్నస్తరురివాపతత్ |౨-౧౨-౫౪|

నష్టచిత్తో యథోన్మత్తో విపరీతో యథాతురః |

హృతతేజా యథా సర్పో బభూవ జగతీపతిః |౨-౧౨-౫౫|

దీనయా తు గిరా రాజా ఇతి హోవాచ కైకయిం |

అనర్థమిమమర్థాభం కేన త్వముపదర్శితా |౨-౧౨-౫౬|

భూతోపహతచిత్తేవ బ్రువంతీ మాం న లజ్జసే |

శీలవ్యసనమేతత్తే నాభిజానామ్యహం పురా |

లాయాస్తత్త్విదానీం తే లక్షయే విపరీతవత్ |౨-౧౨-౫౭|

కుతో వా తే భయం జాతం యా త్వమేవంవిదం వరం |

రాష్ట్రే భరతమాసీనం వృణీషే రాఘవం వనే |౨-౧౨-౫౮|

విరమైతేన భావేన త్వమేతేనానృతేన వా |౨-౧౨-౫౯|

యది భర్తుః ప్రియం కార్యం లోకస్య భరతస్య చ |

వృశంసే పాపసంకల్పే క్షుద్రే దుష్కృతకారిణి |౨-౧౨-౬౦|

కిం ను కుఃఖమళీకం వా మయి రామే చ పశ్యసి |

న కథంచి దృతే రామాద్భరతో రాజ్యమావసేత్ |౨-౧౨-౬౧|

రామాదపి హి తం మన్యే ధర్మతో బలవత్తరం |

కథం ద్రక్ష్యామి రామస్య వనం గచ్ఛేతి భాషితే |౨-౧౨-౬౨|

ముఖవర్ణం వివర్ణం తం యథైవేందుముపప్లుతం |

తాం హి మే సుకృతాం బుద్ధిం సుహృద్భిః సహ నిశ్చితాం |౨-౧౨-౬౩|

కథం ద్రక్ష్యామ్యపావృత్తాం పరైరివ హతాం చమూం |

కిం మాం వక్ష్యంతి రాజానో నానాదిగ్భ్యః సమాగతాహ్ |౨-౧౨-౬౪|

బాలో బతాయ మైక్ష్వాకశ్చిరం రాజ్యమకారయత్ |

యదా తు బహవో వృద్ధా గుణవంతో బహుశ్రుతాహ్ |౨-౧౨-౬౫|

పరిప్రక్ష్యంతి కాకుత్థ్సం వక్ష్యామి కిమ్మహాం తదా |

కైకేయ్యా క్లిశ్యమానేన రామః ప్రవ్రాజితో మయా |౨-౧౨-౬౬|

యది సత్యం బ్రవీమ్యేతత్తదసత్యం భవిష్యతి |

కిం మాం వక్ష్యతి కౌసల్యా రాఘవే వనమాస్థితే |౨-౧౨-౬౭|

కిం చైనాం ప్రతివక్ష్యామి కృత్వా చాప్రియమీదృశం |

యదా యదా హీ కౌసల్యా దాసీవచ్చ సఖీవ చ |౨-౧౨-౬౮|

భార్యావద్భగినీవచ్చ మాతృవచ్చోపతిష్ఠతి |

సతతం ప్రియకామా మే ప్రియపుత్రా ప్రియంవదా |౨-౧౨-౬౯|

న మయా సత్కృతా దేవి సత్కారార్హా కృతే తవ |

ఇదానీం తత్తపతి మాం యన్మయా సుకృతం త్వయి |౨-౧౨-౭౦|

అవథ్యవ్యఞ్జనోనోపేతం భుక్తమన్నమివాతురం |

విప్రకారం చ రామస్య సంప్రయాణం వనస్య చ |౨-౧౨-౭౧|

సుమిత్రా ప్రేక్ష్యవై భీతా కథం మే విశ్వసిష్యతి |

కృపణం బత వైదేహీ శ్రోష్యతి ద్వయమప్రియం |౨-౧౨-౭౨|

మాం చ పఞ్చత్వమాపన్నం రామం చ వనమాశ్రితం |

వైదేహీ బత మే ప్రాణాన్ శోచంతీ క్షపయిష్యతి |౨-౧౨-౭౩|

హీనా హిమవతః పార్శ్వాఎ కిన్నరేణేన కిన్నరా |

న హి రామమహం దృష్ట్వ ప్రవసంతం మహావనే |౨-౧౨-౭౪|

చిరం జీవితుమాశంసే రుదతీం చాపి మైథిలీం |

సా నూనం విధవా రాజ్యం సపుత్రా కారయిష్యసి |౨-౧౨-౭౫|

న హి ప్రవాజితే రామే దేవి జీవితుముత్సహే |

సతీం త్వామహమత్యంతం వ్యవస్యామ్యసతీం సతీం |౨-౧౨-౭౬|

రూపిణీం విషసమ్యుక్తాం పీత్వేవ మదిరాం నరహ్ |

అనృతైర్బహు మాం సాన్వైఃసా ంత్వయంతీ స్మ స్మభాషసే |౨-౧౨-౭౭|

గీతశబ్దేన సమ్రుధ్య లుబ్ధో మృగమివావధీః |

అనార్య ఇతి మామార్యాః పుత్రవిక్రాయికం ధ్రువం |౨-౧౨-౭౮|

ధిక్కరిష్యంతి రథ్యాసు సురాపం బ్రాహ్మణం యథా |

అహో దుఃఖమహో కృచ్ఛ్రం యత్ర వాచః క్షమే తవ |౨-౧౨-౭౯|

దుఃఖమేవంవిధం ప్రాప్తం పురాకృతమివాశుభం |

చిరం ఖలు మయా పాపే త్వం పాపేనాభిరక్షితా |౨-౧౨-౮౦|

అజ్ఞానాదుపసంపన్నా రజ్జురుద్బంధినీ యథా |

రమమాణస్త్వయా సార్ధం మృత్యుం త్వా నాభిలక్షయే |౨-౧౨-౮౧|

బాలో రహసి హస్తేన కృష్ణసర్పమివాస్పృశం |

మయా హ్యపితృకః పుత్రఃస మహాత్మా దురాత్మనా |౨-౧౨-౮౨|

యః స్త్రీకృతే ప్రియం పుత్రం వనం ప్రస్థాపయిష్యతి |

వ్రతైశ్చ బ్రహ్మచర్యైశ్చ గురుభిశ్చపకర్శితః |౨-౧౨-౮౩|

భోగకాలే మహత్కృచ్ఛ్రం పునరేవ ప్రపత్స్యతే |

నాలం ద్వితీయం వచనం పుత్రో మాం ప్రతి భాషితుం |౨-౧౨-౮౪|

స వనం ప్రవ్రజేత్యుక్తో బాఢమిత్యేవ వక్ష్యతి |

యది మే రాఘవః కుర్యాద్వనం గచ్చేతి చోదితః |౨-౧౨-౮౫|

ప్రతికూలం ప్రియం మే స్యాన్న తు వత్సః కరిష్యతి |

శుద్ధిభావో హి భావం మే న తు జ్ఞాస్యతి రాఘవః |౨-౧౨-౮౬|

స వనం ప్రవ్రజే త్యుక్తోబాఢ విత్యేవ వక్ష్యతి |

రాఘవే హి వనం ప్రాప్తే సర్వలోకస్య ధిక్కృతం |౨-౧౨-౮౭|

మృత్యురక్షమణీయం మాం నయిష్యతి యమక్షయం |

రాఘవే హి వనం ప్రాప్తే సర్వలోకస్య ధిక్కృతం |౨-౧౨-౮౮|

మృత్యురక్షమణీయం మాం నయిష్యతి యమక్షయం |

మృతే మయి గతే రామే వనం మనుజపుఙ్గవే |౨-౧౨-౮౯|

ఇష్టే మమ జనే శేషే కిం పాపం ప్రతివత్స్యసే |

కౌసల్యా మాం చ రామం చ పుత్రౌ చ యది హాస్యతి |౨-౧౨-౯౦|

దుఃఖాన్యసహతీ దేవీ మామేవానుమరిష్యతి |

కౌసల్యాం చ సుమిత్రాం చ మాం చ పుత్రైస్త్రిభిః సహ |౨-౧౨-౯౧|

ప్రక్షివ్య నరకే సా త్వం కైకేయి సుఖితా భవ |

మయా రామేణ చ త్యక్తం శాశ్వతం సత్కృతం గుణైః |౨-౧౨-౯౨|

ఇక్ష్వాకుకులమక్షోభ్యమాకులం పాలయిష్యసి |

ప్రియం చేద్భరతస్యైతద్రామప్రవ్రాజనం భవేత్ |౨-౧౨-౯౩|

మా స్మ మే భరతః కార్షీత్ ప్రేతకృత్యం గతాయుషః |

హంతానార్యే మమామిత్రే సకామా భవ కైకయి |౨-౧౨-౯౪|

మృతే మయి గతే రామే వనం పురుషపుఙ్గవే |

సేదానీం విధవా రాజ్యం సపుత్రా కారయిష్యసి |౨-౧౨-౯౫|

త్వం రాజపుత్రీవాదేన న్యవసో మమ వేశ్మని |

అకీర్తిశ్చాతులా లోకే ధ్రువః పరిభవశ్చ మే |౨-౧౨-౯౬|

సర్వభూతేషు చావజ్ఞా యథా పాపకృతస్తథా |

కథం రథైర్విభుర్గత్వా గజాశ్వైఏశ్చ ముహూర్మహుః |౨-౧౨-౯౭|

పద్భ్యాం రామో మహారణ్యే వత్సో మే విచరిష్యతి |

యస్య త్వాహారసమయే సూదాః కుణ్డలధారిణః |౨-౧౨-౯౮|

అహంపుర్వాః పచంతి స్మ ప్రశస్తం పానభోజనం |

స కథన్ను కషాయాణి తిక్తాని కటుకాని చ |౨-౧౨-౯౯|

భక్షయన్వన్యమాహారం సుతో మే వర్తయిష్యతి |

మహార్హవస్త్రసంవీతో భూత్వా చిరసుఖోషితః |౨-౧౨-౧౦౦|

కాశాయపరిధానస్తు కథం భూమౌ నివత్స్యతి |

కస్యైతద్ధారుణం వాక్యమేవం విధమచింతితం |౨-౧౨-౧౦౧|

రామస్యారణ్యగవనం భరతస్యైవ మాతరం |

ధిగస్తు యోషితో నామ శఠాః స్వార్థపరాస్సదా |౨-౧౨-౧౦౨|

న బ్రవీమి స్త్రియః సర్వా భరతస్యైవ మాతరం |

అనర్థభావేఽ ర్థపరే నృశంసే |

మమానుతాపాయ నివిష్టభావే |

కిమప్రియం పశ్యసి మన్నిమిత్తం |

హితానుకారిణ్యథవాపి రామే |౨-౧౨-౧౦౩|

పరిత్యజేయుః పితరో హి పుత్రాన్ |

భార్యాః వతీంశ్చాపి కృతానురాగాః |

కృత్స్నం హి సర్వం కుపితం జగత్స్యా |

ద్దృష్ట్వే రానన్ వ్తసబే బునగ్బన్ |౨-౧౨-౧౦౪|

అహం పునర్దేవకుమారరూప |

మలకృతం తం సుతమావ్రజంతం |

నందామి పశ్యన్నపి దర్శనేన |

భవామి దృష్ట్వా చ పునర్యువేవ |౨-౧౨-౧౦౫|

వినాపి సూర్యేణ భవేత్ప్రవృత్తి |

రవర్ష్తా వజ్రధరేణ వాపి |

రామం తు గచ్ఛంతమితః సమీక్ష్య |

జీవేన్న కశ్చిత్త్వితి చేతనా మే |౨-౧౨-౧౦౬|

వినాశకామామహితామమిత్రా |

మావాసయం మృత్యుమివాత్మనస్త్వం |

చిరం బతాఙ్కేన ధృతాసి సర్పీ |

మహావిష తేన హతోఽస్మి మోహాత్ |౨-౧౨-౧౦౭|

మయా చ రామేణ సలక్ష్మణేన |

ప్రశాస్తు హీనో భరతస్త్వయా సహ |

పురం చ రాష్ట్రం చ నిహత్య బాంధవాన్ |

మమాహితానాం చ భవాభిహర్షిణీ |౨-౧౨-౧౦౮|

నృశంసవృత్తే వ్యసనప్రహారిణి |

ప్రసహ్య వాక్యం యదిహాద్య భాషసే |

న నామ తే కేన ముఖాత్పతంత్యధో |

విశీర్యమాణా దశనా స్సహస్రధా |౨-౧౨-౧౦౯|

న కించిదాహాహితమప్రియం వచో |

న వేత్తి రామః పరుశాణి భాషితుం |

కథన్ను రామే హ్యభిరామవాదిని |

బ్రవీషి దోషాన్ గుణనిత్యసమ్మతే |౨-౧౨-౧౧౦|

ప్రతామ్య వా ప్రజ్వల వా ప్రణశ్య వా |

సహస్రశో వా స్ఫుటితా మహీం వ్రజ |

న తే కరిష్యమి వచః సుదారుణం |

మమాహితం కేకయరాజపాంసని |౨-౧౨-౧౧౧|

క్షురోపమాం నిత్యమసత్ప్రియంవదాం |

ప్రదుష్టభావాం స్వకులోపఘాతినీం |

న జీవితుం త్వాం విషహేఽమనోరమాం |

దిధక్షమాణాం హృదయం సబంధనం |౨-౧౨-౧౧౨|

న జీవితం మేఽస్తి పునః కుతః సుఖం |

వినాత్మజేనాత్మవతః కుతో రతిః |

మమాహితం దేవి న క్ కర్తుమర్హసి |

స్పృశామి పాదావపి తే ప్రసీద మే |౨-౧౨-౧౧౩|

స భూమిపలో విలపన్ననాథవత్ |

స్త్రీయా గృహీతో హృదయేఽతిమాత్రయా |

పపాత దేవ్యాశ్చరణౌ ప్రసారితా |

పుభావసంప్రాప్య యథాతురస్తథా |౨-౧౨-౧౧౪|

ఇతి అయోధ్యాకాండే ద్వాదశః సర్గః

ఇతి వాల్మీకి రామాయణే ఆది కావ్యే అయోధ్యాకాండే ద్వాదశః సర్గః |౨-౧౨|