అయోధ్యాకాండము - సర్గము 1

శ్రీమద్వాల్మీకియరామాయణే అయోధ్యాకాండే ప్రథమః సర్గః |౨-౧|

వాల్మీకి రామాయణము
రామాయణ కాండములు
1. బాలకాండము
2. అయోధ్యాకాండము
3. అరణ్యకాండము
4. కిష్కింధకాండము
5. సుందరకాండము
6. యుద్ధకాండము
7. ఉత్తరకాండము

గచ్ఛతా మాతులకులం భరతేన తదాఽనఘః |

శత్రుఘ్నో నిత్యశత్రుఘ్నో నీతః ప్రీతిపురస్కృతః |౨-౧-౧|

స తత్ర న్యవసద్భ్రాత్రా సహ సత్కారసత్కృతః |

మాతులేనాశ్వపతినా పుత్రస్నేహేన లాలితః |౨-౧-౨|

తత్రాపి నివసంతౌ తౌ తర్ప్యమాణౌ చ కామతః |

భ్రాతరౌ స్మరతాం వీరౌ వృద్ధం దసరథం నృపం |౨-౧-౩|

రాజాపి తౌ మహాతేజాః సస్మార ప్రోషితౌ సుతౌ |

ఉభౌ భరతశత్రుఘ్నౌ మహేంద్రవరుణోపమౌ |౨-౧-౪|

సర్వ ఏవ తు తస్యేష్ట శ్చత్వారః పురుషర్షభాః |

స్వశరీరాద్వినిర్వృత్తాశ్చత్వార ఇవ బాహవః |౨-౧-౫|

తేషామపి మహాతేజా రామో రతికరః పితుః |

స్వయంభూరివ భూతానాం బభూవ గుణవత్తరః |౨-౧-౬|

స హి దేవై రుదీర్ణస్య రావణస్య వధార్థిభిః |

అర్థితో మానుషే లోకే జజ్ఞే విష్ణుః సనాతనః |౨-౧-౭|

కౌసల్యా శుశుభే పుత్రేణామితతేజసా |

యథా వరేణ దేవానామదితిర్వజ్రపాణినా |౨-౧-౮|

స హి రూపోపపన్నశ్చ వీర్యవాననసూయకః |

భూమావనుపమః సూనుర్గణైర్ధశరథోపమః |౨-౧-౯|

స చ నిత్యం ప్రశాంతాత్మా మృదుపూర్వం తు భాషతే |

ఉచ్యమానోఽపి పరుషం నోత్తరం ప్రతిపద్యతే |౨-౧-౧౦|

కథంచిదుపకారేణ కృతేనై కేన తుష్యతి |

న స్మరత్యపకారాణాం శతమప్యాత్మవత్తయా |౨-౧-౧౧|

శీలవృద్ధై ర్జ్ఞానవృద్ధైర్వయోవృద్ధైశ్చ సజ్జనైః |

కథయన్నాస్త వైనిత్య మస్త్రయోగ్యాంతరేష్వపి |౨-౧-౧౨|

బుద్ధిమాన్ మధురాభాషీ పూర్వభాషీ ప్రియంవదః |

వీర్యవాన్న చ వీర్యేణ మహతా స్వేన విస్మితః |౨-౧-౧౩|

న చానృతకథో విద్వాన్ వృద్ధానాం ప్రతిపూజకః |

అనురక్తః ప్రజాభిశ్చ ప్రజాశ్చాప్యనురజ్యతే |౨-౧-౧౪|

సానుక్రోశో జితక్రోధో బ్రాహ్మణప్రతిపూజకః |

దీనానుకంపీ ధర్మజ్‌ఝ్నో నిత్యం ప్రగ్రహవాన్ శుచిః |౨-౧-౧౫|

కులోచితమతిః క్షాత్రం ధర్మం స్వం బహుమన్యతే |

మన్యతే పరయా కీర్త్య మహత్స్వర్గఫలం తతః |౨-౧-౧౬|

నాశ్రేయసి రతో విద్వాన్న విరుద్ధకథారుచిః |

ఉత్తరోత్తరయుక్తౌ చ వక్తా వాచస్పతి ర్యథా |౨-౧-౧౭|

అరోగస్తరుణో వాగ్మీ వపుష్మాన్ దేశకాలవిత్ |

లోకే పురుషసారజ్ఞస్సాధురేకో వినిర్మితః |౨-౧-౧౮|

స తు స్రేష్ఠైర్గుణైర్యుక్తః ప్రజానాం పార్థివాత్మజః |

బహిశ్చర ఇవ ప్రాణో బభూవ గుణతః ప్రియః |౨-౧-౧౯|

సమ్యగ్విద్యావ్రతస్నాతో యథావత్సాఙ్గవేదవిత్ |

ఇష్వస్త్రే చ పితుః శ్రేష్ఠో బభూవ భరతాగ్రజః |౨-౧-౨౦|

కల్యాణాభిజనః సాధురదీనః సత్యవాగృజుః |

వృద్ధైరభివినీతశ్చ ద్విజైర్ధర్మార్థదర్శిభిః |౨-౧-౨౧|

ధర్మకామార్థతత్త్వజ్ఞః స్మృతిమాన్ ప్రతిభానవాన్ |

లౌకికే సమయాచారే కృతకల్పో విశారదః |౨-౧-౨౨|

నిభృతః సంవృతాకారో గుప్తమంత్రః సహాయవాన్ |

అమోఘక్రోధహర్షశ్చ త్యాగసంయమకాలవిత్ |౨-౧-౨౩|

దృఢభక్తిః స్థిరప్రజ్ఞో నాసద్గ్రాహీ న దుర్వచాః |

నిస్తంద్రిరప్రమత్తశ్చ స్వదోషపరదోషవిత్ |౨-౧-౨౪|

శాస్త్రజ్ఞశ్చ కృతజ్ఞశ్చ పురుషాంతరకోవిదః |

యః ప్రగ్రహానుగ్రహయోర్యథాన్యాయం విచక్షణః |౨-౧-౨౫|

సత్సంగ్రహప్రగ్రహణే స్థానవిన్నిగ్రహస్య చ |

ఆయకర్మణ్యుపాయజ్ఞః సందృష్టవ్యయకర్మవిత్ |౨-౧-౨౬|

శ్రైష్ఠ్యం శాస్త్రసమూహేషు ప్రాప్తో వ్యామిశ్రకేషు చ |

అర్థధర్మౌ చ సంగృహ్య సుఖతంత్రో న చాలసః |౨-౧-౨౭|

వైహారికాణాం శిల్పానాం విజ్ఞాతార్థవిభాగవిత్ |

ఆరోహే వినయే చైవ యుక్తోవారణవాజినాం |౨-౧-౨౮|

ధనుర్వేదవిదాం స్రేష్ఠో లోకేఽతిరథసంమతః |

అభియాతా ప్రహర్తా చ సేనానయవిశారదః |౨-౧-౨౯|

అప్రధృష్యశ్చ సంగ్రామే క్రుద్ధైరపి సురాసురైః |

అనసూయో జితక్రోధో న దృప్తో న చ మత్సరీ |

న చావమంతా భూతానాం న చ కాలవశానుగః |౨-౧-౩౦|

ఏవం శ్రేష్ఠగుణైర్యుక్తః ప్రజానాం పార్థివాత్మజః |

సంమతస్త్రిషు లోకేషువసుధాయాః క్షమాగుణైః |౨-౧-౩౧|

బుద్ద్యా బృహస్పతేస్తుల్యో వీర్యేణాపి శచీపతేః |

తథా సర్వప్రజాకాంతైః ప్రీతిసంజననైః పితుః |౨-౧-౩౨|

గుణైర్విరురుచే రామో దీప్తః సూర్య ఇవాంశుభిః |

తమేవంవ్రతసంపన్నమప్రధృష్యపరాక్రమం |౨-౧-౩౩|

లోకపాలోపమం నాథమకామయత మేదినీ |

ఏతైస్తు బహుభిర్యుక్తం గుణైరనుపమైః సుతం |౨-౧-౩౪|

దృష్ట్వా దశరథో రాజా చక్రే చింతాం పరంతపః |

అథ రాజ్ఞో బభూవైవం వృద్ధస్య చిరజీవినః |౨-౧-౩౫|

ప్రీతిరేషా కథం రామో రాజా స్యాన్మయి జీవతి |

ఏషా హ్యస్య పరా ప్రీతిర్హృది సంపరివర్తతే |౨-౧-౩౬|

కదా నామ సుతం ద్రక్ష్యామ్యభిషిక్తమహం ప్రియం |

వృద్ధికామో హి లోకస్య సర్వభూతానుకంపనః |౨-౧-౩౭|

మత్తః ప్రియతరో లోకే పర్ఙన్య ఇవ వృష్టిమాన్ |

యమశక్రసమో వీర్యే బృహస్పతిసమో మతౌ |౨-౧-౩౮|

మహీధరసమో ధృత్యాం మత్తశ్చ గుణవత్తరః |

మహీమహమిమాం కృత్స్నామధితిష్ఠంతమాత్మజం |౨-౧-౩౯|

అనేన వయసా దృష్ట్వా యథా స్వర్గమవాప్నుయాం |

ఇత్యేతై ర్వివిధై స్తైస్తై రన్యపార్థివదుర్లభైః |౨-౧-౪౦|


శిష్టైరపరిమేయైశ్ఛ లోకే లోకోత్తరైర్గుణైః |

తం సమీక్ష్య మహారాజో యుక్తం సముదితైః శుభైః |౨-౧-౪౧|

నిశ్చిత్య సచివైః సార్ధం యువరాజమమన్యత |

దివ్యంతరిక్షే భూమౌ చ ఘోరముత్పాతజం భయం |౨-౧-౪౨|

సంచచక్షేఽథ మేధావీ శరీరే చాత్మనో జరాం |

పూర్ణచంద్రాననస్యాథ శోకాపనుదమాత్మనః |౨-౧-౪౩|

లోకే రామస్య బుబుధే సంప్రియత్వం మహాత్మనః |

ఆత్మనశ్చ ప్రజానాం చ శ్రేయసే చ ప్రియేణ చ |౨-౧-౪౪|

ప్రాప్తకాలేన ధర్మాత్మా భక్త్యా త్వరితవాన్ నృపః |

నానానగరవాస్తవ్యాన్ పృథగ్జానపదానపి |౨-౧-౪౫|

సమానినాయ మేదిన్యాః ప్రధానాన్ పృథివీపతీన్ |

న తు కేకయరాజానం జనకం వా నరాధిపః |౨-౧-౪౬|

త్వరయా చానయామాస పశ్చాత్తౌ శ్రోష్యతః ప్రియం |

తాన్వేశ్మనానాభరణైర్యథార్హం ప్రతిపూజితాన్ |౨-౧-౪౭|

దదర్శాలంకృతో రాజా ప్రజాపతిరివ ప్రజాః |

అథోపవిష్టే నృపతౌ తస్మిన్ పరబలార్దనే |౨-౧-౪౮|

తతః ప్రవివిశుః శేష రాజానో లోకసమ్మతాః |

అథ రాజవితీర్ణేషు వివిధేష్వాసనేషు చ |౨-౧-౪౯|

రాజానమేవాభిముఖా నిషేదుర్నియతా నృపాః |

స లబ్ధమానైర్వినయాన్వితైర్నృపైః |

పురాలయై ర్జానపదైశ్చ మానవైః |

ఉపోపవిష్టైర్నృతో బభౌ |

సహస్రచక్షుర్భగవానివామరైః |౨-౧-౫౦|

ఇతి శ్రీమద్రామాయణే అయోధ్యాకాండే ప్రథమ సర్గః

ఇతి వాల్మీకి రామాయణే ఆది కావ్యే అయోధ్యాకాండే ప్రథమః సర్గః |౨-౧|