అయోధ్యాకాండము - సర్గము 1
శ్రీమద్వాల్మీకియరామాయణే అయోధ్యాకాండే ప్రథమః సర్గః |౨-౧|
| వాల్మీకి రామాయణము | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ||||||||||
గచ్ఛతా మాతులకులం భరతేన తదాఽనఘః |
శత్రుఘ్నో నిత్యశత్రుఘ్నో నీతః ప్రీతిపురస్కృతః |౨-౧-౧|
స తత్ర న్యవసద్భ్రాత్రా సహ సత్కారసత్కృతః |
మాతులేనాశ్వపతినా పుత్రస్నేహేన లాలితః |౨-౧-౨|
తత్రాపి నివసంతౌ తౌ తర్ప్యమాణౌ చ కామతః |
భ్రాతరౌ స్మరతాం వీరౌ వృద్ధం దసరథం నృపం |౨-౧-౩|
రాజాపి తౌ మహాతేజాః సస్మార ప్రోషితౌ సుతౌ |
ఉభౌ భరతశత్రుఘ్నౌ మహేంద్రవరుణోపమౌ |౨-౧-౪|
సర్వ ఏవ తు తస్యేష్ట శ్చత్వారః పురుషర్షభాః |
స్వశరీరాద్వినిర్వృత్తాశ్చత్వార ఇవ బాహవః |౨-౧-౫|
తేషామపి మహాతేజా రామో రతికరః పితుః |
స్వయంభూరివ భూతానాం బభూవ గుణవత్తరః |౨-౧-౬|
స హి దేవై రుదీర్ణస్య రావణస్య వధార్థిభిః |
అర్థితో మానుషే లోకే జజ్ఞే విష్ణుః సనాతనః |౨-౧-౭|
కౌసల్యా శుశుభే పుత్రేణామితతేజసా |
యథా వరేణ దేవానామదితిర్వజ్రపాణినా |౨-౧-౮|
స హి రూపోపపన్నశ్చ వీర్యవాననసూయకః |
భూమావనుపమః సూనుర్గణైర్ధశరథోపమః |౨-౧-౯|
స చ నిత్యం ప్రశాంతాత్మా మృదుపూర్వం తు భాషతే |
ఉచ్యమానోఽపి పరుషం నోత్తరం ప్రతిపద్యతే |౨-౧-౧౦|
కథంచిదుపకారేణ కృతేనై కేన తుష్యతి |
న స్మరత్యపకారాణాం శతమప్యాత్మవత్తయా |౨-౧-౧౧|
శీలవృద్ధై ర్జ్ఞానవృద్ధైర్వయోవృద్ధైశ్చ సజ్జనైః |
కథయన్నాస్త వైనిత్య మస్త్రయోగ్యాంతరేష్వపి |౨-౧-౧౨|
బుద్ధిమాన్ మధురాభాషీ పూర్వభాషీ ప్రియంవదః |
వీర్యవాన్న చ వీర్యేణ మహతా స్వేన విస్మితః |౨-౧-౧౩|
న చానృతకథో విద్వాన్ వృద్ధానాం ప్రతిపూజకః |
అనురక్తః ప్రజాభిశ్చ ప్రజాశ్చాప్యనురజ్యతే |౨-౧-౧౪|
సానుక్రోశో జితక్రోధో బ్రాహ్మణప్రతిపూజకః |
దీనానుకంపీ ధర్మజ్‌ఝ్నో నిత్యం ప్రగ్రహవాన్ శుచిః |౨-౧-౧౫|
కులోచితమతిః క్షాత్రం ధర్మం స్వం బహుమన్యతే |
మన్యతే పరయా కీర్త్య మహత్స్వర్గఫలం తతః |౨-౧-౧౬|
నాశ్రేయసి రతో విద్వాన్న విరుద్ధకథారుచిః |
ఉత్తరోత్తరయుక్తౌ చ వక్తా వాచస్పతి ర్యథా |౨-౧-౧౭|
అరోగస్తరుణో వాగ్మీ వపుష్మాన్ దేశకాలవిత్ |
లోకే పురుషసారజ్ఞస్సాధురేకో వినిర్మితః |౨-౧-౧౮|
స తు స్రేష్ఠైర్గుణైర్యుక్తః ప్రజానాం పార్థివాత్మజః |
బహిశ్చర ఇవ ప్రాణో బభూవ గుణతః ప్రియః |౨-౧-౧౯|
సమ్యగ్విద్యావ్రతస్నాతో యథావత్సాఙ్గవేదవిత్ |
ఇష్వస్త్రే చ పితుః శ్రేష్ఠో బభూవ భరతాగ్రజః |౨-౧-౨౦|
కల్యాణాభిజనః సాధురదీనః సత్యవాగృజుః |
వృద్ధైరభివినీతశ్చ ద్విజైర్ధర్మార్థదర్శిభిః |౨-౧-౨౧|
ధర్మకామార్థతత్త్వజ్ఞః స్మృతిమాన్ ప్రతిభానవాన్ |
లౌకికే సమయాచారే కృతకల్పో విశారదః |౨-౧-౨౨|
నిభృతః సంవృతాకారో గుప్తమంత్రః సహాయవాన్ |
అమోఘక్రోధహర్షశ్చ త్యాగసంయమకాలవిత్ |౨-౧-౨౩|
దృఢభక్తిః స్థిరప్రజ్ఞో నాసద్గ్రాహీ న దుర్వచాః |
నిస్తంద్రిరప్రమత్తశ్చ స్వదోషపరదోషవిత్ |౨-౧-౨౪|
శాస్త్రజ్ఞశ్చ కృతజ్ఞశ్చ పురుషాంతరకోవిదః |
యః ప్రగ్రహానుగ్రహయోర్యథాన్యాయం విచక్షణః |౨-౧-౨౫|
సత్సంగ్రహప్రగ్రహణే స్థానవిన్నిగ్రహస్య చ |
ఆయకర్మణ్యుపాయజ్ఞః సందృష్టవ్యయకర్మవిత్ |౨-౧-౨౬|
శ్రైష్ఠ్యం శాస్త్రసమూహేషు ప్రాప్తో వ్యామిశ్రకేషు చ |
అర్థధర్మౌ చ సంగృహ్య సుఖతంత్రో న చాలసః |౨-౧-౨౭|
వైహారికాణాం శిల్పానాం విజ్ఞాతార్థవిభాగవిత్ |
ఆరోహే వినయే చైవ యుక్తోవారణవాజినాం |౨-౧-౨౮|
ధనుర్వేదవిదాం స్రేష్ఠో లోకేఽతిరథసంమతః |
అభియాతా ప్రహర్తా చ సేనానయవిశారదః |౨-౧-౨౯|
అప్రధృష్యశ్చ సంగ్రామే క్రుద్ధైరపి సురాసురైః |
అనసూయో జితక్రోధో న దృప్తో న చ మత్సరీ |
న చావమంతా భూతానాం న చ కాలవశానుగః |౨-౧-౩౦|
ఏవం శ్రేష్ఠగుణైర్యుక్తః ప్రజానాం పార్థివాత్మజః |
సంమతస్త్రిషు లోకేషువసుధాయాః క్షమాగుణైః |౨-౧-౩౧|
బుద్ద్యా బృహస్పతేస్తుల్యో వీర్యేణాపి శచీపతేః |
తథా సర్వప్రజాకాంతైః ప్రీతిసంజననైః పితుః |౨-౧-౩౨|
గుణైర్విరురుచే రామో దీప్తః సూర్య ఇవాంశుభిః |
తమేవంవ్రతసంపన్నమప్రధృష్యపరాక్రమం |౨-౧-౩౩|
లోకపాలోపమం నాథమకామయత మేదినీ |
ఏతైస్తు బహుభిర్యుక్తం గుణైరనుపమైః సుతం |౨-౧-౩౪|
దృష్ట్వా దశరథో రాజా చక్రే చింతాం పరంతపః |
అథ రాజ్ఞో బభూవైవం వృద్ధస్య చిరజీవినః |౨-౧-౩౫|
ప్రీతిరేషా కథం రామో రాజా స్యాన్మయి జీవతి |
ఏషా హ్యస్య పరా ప్రీతిర్హృది సంపరివర్తతే |౨-౧-౩౬|
కదా నామ సుతం ద్రక్ష్యామ్యభిషిక్తమహం ప్రియం |
వృద్ధికామో హి లోకస్య సర్వభూతానుకంపనః |౨-౧-౩౭|
మత్తః ప్రియతరో లోకే పర్ఙన్య ఇవ వృష్టిమాన్ |
యమశక్రసమో వీర్యే బృహస్పతిసమో మతౌ |౨-౧-౩౮|
మహీధరసమో ధృత్యాం మత్తశ్చ గుణవత్తరః |
మహీమహమిమాం కృత్స్నామధితిష్ఠంతమాత్మజం |౨-౧-౩౯|
అనేన వయసా దృష్ట్వా యథా స్వర్గమవాప్నుయాం |
ఇత్యేతై ర్వివిధై స్తైస్తై రన్యపార్థివదుర్లభైః |౨-౧-౪౦|
శిష్టైరపరిమేయైశ్ఛ లోకే లోకోత్తరైర్గుణైః |
తం సమీక్ష్య మహారాజో యుక్తం సముదితైః శుభైః |౨-౧-౪౧|
నిశ్చిత్య సచివైః సార్ధం యువరాజమమన్యత |
దివ్యంతరిక్షే భూమౌ చ ఘోరముత్పాతజం భయం |౨-౧-౪౨|
సంచచక్షేఽథ మేధావీ శరీరే చాత్మనో జరాం |
పూర్ణచంద్రాననస్యాథ శోకాపనుదమాత్మనః |౨-౧-౪౩|
లోకే రామస్య బుబుధే సంప్రియత్వం మహాత్మనః |
ఆత్మనశ్చ ప్రజానాం చ శ్రేయసే చ ప్రియేణ చ |౨-౧-౪౪|
ప్రాప్తకాలేన ధర్మాత్మా భక్త్యా త్వరితవాన్ నృపః |
నానానగరవాస్తవ్యాన్ పృథగ్జానపదానపి |౨-౧-౪౫|
సమానినాయ మేదిన్యాః ప్రధానాన్ పృథివీపతీన్ |
న తు కేకయరాజానం జనకం వా నరాధిపః |౨-౧-౪౬|
త్వరయా చానయామాస పశ్చాత్తౌ శ్రోష్యతః ప్రియం |
తాన్వేశ్మనానాభరణైర్యథార్హం ప్రతిపూజితాన్ |౨-౧-౪౭|
దదర్శాలంకృతో రాజా ప్రజాపతిరివ ప్రజాః |
అథోపవిష్టే నృపతౌ తస్మిన్ పరబలార్దనే |౨-౧-౪౮|
తతః ప్రవివిశుః శేష రాజానో లోకసమ్మతాః |
అథ రాజవితీర్ణేషు వివిధేష్వాసనేషు చ |౨-౧-౪౯|
రాజానమేవాభిముఖా నిషేదుర్నియతా నృపాః |
స లబ్ధమానైర్వినయాన్వితైర్నృపైః |
పురాలయై ర్జానపదైశ్చ మానవైః |
ఉపోపవిష్టైర్నృతో బభౌ |
సహస్రచక్షుర్భగవానివామరైః |౨-౧-౫౦|
ఇతి శ్రీమద్రామాయణే అయోధ్యాకాండే ప్రథమ సర్గః
ఇతి వాల్మీకి రామాయణే ఆది కావ్యే అయోధ్యాకాండే ప్రథమః సర్గః |౨-౧|