అనుశాసన పర్వము - అధ్యాయము - 2
| ←ముందరి అధ్యాయము | వ్యాస మహాభారతము (అనుశాసన పర్వము - అధ్యాయము - 2) వేద వ్యాసుడు |
తరువాతి అధ్యాయము→ |
| వ్యాస మహాభారతము | |||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||||||||||||
1 [య]
పితామహ మహాప్రాజ్ఞ సర్వశాస్త్రవిశారథ
శరుతం మే మహథ ఆఖ్యానమ ఇథం మతిమతాం వర
2 భూయస తు శరొతుమ ఇచ్ఛామి ధర్మార్దసహితం నృప
కద్యమానం తవయా కిం చిత తన మే వయాఖ్యాతుమ అర్హసి
3 కేన మృత్యుర గృహస్దేన ధర్మమ ఆశ్రిత్య నిర్జితః
ఇత్య ఏతత సర్వమ ఆచక్ష్వ తత్త్వేన మమ పార్దివ
4 [భ]
అత్రాప్య ఉథాహరన్తీమమ ఇతిహాసం పురాతనమ
యదా మృత్యుర గృహస్దేన ధర్మమ ఆశ్రిత్య నిర్జితః
5 మనొః పరజాపతే రాజన్న ఇక్ష్వాకుర అభవత సుతః
తస్య పుత్రశతం జజ్ఞే నృపతేః సూర్యవర్చసః
6 థశమస తస్య పుత్రస తు థశాశ్వొ నామ భారత
మాహిష్మత్యామ అభూథ రాజా ధర్మ ఆత్మా సత్యవిక్రమః
7 థశాశ్వస్య సుతస తవ ఆసీథ రాజా పరమధార్మికః
సత్యే తపసి థానే చ యస్య నిత్యం రతం మనః
8 మథిరాశ్వ ఇతి ఖయాతః పృదివ్యాం పృదివీపతిః
ధనుర్వేథే చ వేథే చ నిరతొ యొ ఽభవత సథా
9 మరిథాశ్వస్య పుత్రస తు థయుతిమాన నామ పార్దివః
మహాభాగొ మహాతేజా మహాసత్త్వొ మహాబలః
10 పుత్రొ థయుతిమతస తవ ఆసీత సువీరొ నామ పార్దివః
ధర్మాత్మా కొశవాంశ చాపి థేవరాజ ఇవాపరః
11 సువీరస్య తు పుత్రొ ఽభూత సర్వసంగ్రామ థుర్జయః
థుర్జయేత్య అభివిఖ్యాతః సర్వశాస్త్రవిశారథః
12 థుర్జయస్యేన్థ్ర వపుషః పుత్రొ ఽగనిసథృశథ్యుతిః
థుర్యొధనొ నామ మహాన రాజాసీథ రాజసత్తమ
13 తస్యేన్థ్ర సమవీర్యస్య సంగ్రామేష్వ అనివర్తినః
విషయశ చ పరభావశ చ తుల్యమ ఏవాభ్యవర్తత
14 రత్నైర ధనైశ చ పశుభిః సస్యైశ చాపి పృదగ్విధైః
నగరం విషయశ చాస్య పరతిపూర్ణం తథాభవత
15 న తస్య విషయే చాభూత కృపణొ నాపి థుర్గతః
వయాధితొ వా కృశొ వాపి తస్మిన నాభూన నరః కవ చిత
16 సుథక్షిణొ మధురవాగ అనసూయుర జితేన్థ్రియః
ధర్మాత్మా చానృశంసశ చ విక్రాన్తొ ఽదావికత్దనః
17 యజ్వా వథాన్యొ మేధావీ బరహ్మణ్యః సత్యసంగరః
న చావమన్తా థాతా చ వేథవేథాఙ్గపారగః
18 తం నర్మథా థేవ నథీ పుణ్యా శీతజలా శివా
చకమే పురుషశ్రేష్ఠం సవేన భావేన భారత
19 తస్య జజ్ఞే తథా నథ్యాం కన్యా రాజీవలొచనా
నామ్నా సుథర్శనా రాజన రూపేణ చ సుథర్శనా
20 తాథృగ్రూపా న నారీషు భూతపూర్వా యుధిష్ఠిర
థుర్యొధన సుతా యాథృగ అభవథ వరవర్ణినీ
21 తామ అగ్నిశ చకమే సాక్షాథ రాజకన్యాం సుథర్శనామ
భూత్వా చ బరాహ్మణః సాక్షాథ వరయామ ఆస తం నృపమ
22 థరిథ్రశ చాసవర్ణశ చ మమాయమ ఇతి పార్దివః
న థిత్సతి సుతాం తస్మై తాం విప్రాయ సుథర్శనామ
23 తతొ ఽసయ వితతే యజ్ఞే నష్టొ ఽభూథ ధవ్యవాహనః
తతొ థుర్యొధనొ రాజా వాక్యమ ఆహర్త్విజస తథా
24 థుష్కృతం మమ కిం ను సయాథ భవతాం వా థవిజర్షభాః
యేన నాశం జగామాగ్నిః కృతం కుపురుషేష్వ ఇవ
25 న హయ అల్పం థుష్కృతం నొ ఽసతి యేనాగ్నిర నాశమ ఆగతః
భవతాం వాద వా మహ్యం తత్త్వేనైతథ విమృశ్యతామ
26 ఏతథ రాజ్ఞొ వచః శరుత్వా విప్రాస తే భరతర్షభ
నియతా వాగ్యతాశ చైవ పావకం శరణం యయుః
27 తాన థర్శయామ ఆస తథా భగవాన హవ్యవాహనః
సవం రూపం థీప్తిమత కృత్వా శరథర్కసమథ్యుతిః
28 తతొ మహాత్మా తాన ఆహ థహనొ బరాహ్మణర్షభాన
వరయామ్య ఆత్మనొ ఽరదాయ థుర్యొధన సుతామ ఇతి
29 తతస తే కాల్యమ ఉత్దాయ తస్మై రాజ్ఞే నయవేథయన
బరాహ్మణా విస్మితాః సర్వే యథ ఉక్తం చిత్రభానునా
30 తతః స రాజా తచ ఛరుత్వా వచనం బరహ్మవాథినామ
అవాప్య పరమం హర్షం తదేతి పరాహ బుథ్ధిమాన
31 పరాయాచత నృపః శుల్కం భగవన్తం విభావసుమ
నిత్యం సాంనిధ్యమ ఇహ తే చిత్రభానొ భవేథ ఇతి
తమ ఆహ భగవాన అగ్నిర ఏవమ అస్త్వ ఇతి పార్దివమ
32 తతః సాంనిధ్యమ అధ్యాపి మాహిష్మత్యాం విభావసొః
థృష్టం హి సహథేవేన థిశొ విజయతా తథా
33 తతస తాం సమలంకృత్య కన్యామ అహత వాససమ
థథౌ థుర్యొధనొ రాజా పావకాయ మహాత్మనే
34 పరతిజగ్రాహ చాగ్నిస తాం రాజపుత్రీం సుథర్శనామ
విధినా వేథ థృష్టేన వసొర ధారామ ఇవాధ్వరే
35 తస్యా రూపేణ శీలేన కులేన వపుషా శరియా
అభవత పరీతిమాన అగ్నిర గర్భం తస్యాం సమాథధే
36 తస్యాం సమభవత పుత్రొ నామ్నాగ్నేయః సుథర్శనః
శిశుర ఏవాధ్యగాత సర్వం స చ బరహ్మ సనాతనమ
37 అదౌఘవాన నామ నృపొ నృగస్యాసీత పితామహః
తస్యాప్య ఓఘవతీ కన్యా పుత్రశ చౌఘరదొ ఽభవత
38 తామ ఓఘవాన థథౌ తస్మై సవయమ ఓఘవతీం సుతామ
సుథర్శనాయ విథుషే భార్యార్దం థేవరూపిణామ
39 స గృహస్దాశ్రమరతస తయా సహ సుథర్శనః
కురుక్షేత్రే ఽవసథ రాజన్న ఓఘవత్యా సమన్వితః
40 గృహస్దశ చావజేష్యామి మృత్యుమ ఇత్య ఏవ స పరభొ
పరతిజ్ఞామ అకరొథ ధీమాన థీప్తతేజా విశాం పతే
41 తామ అదౌఘవతీం రాజన స పావకసుతొ ఽబరవీత
అతిదేః పరతికూలం తే న కర్తవ్యం కదం చన
42 యేన యేన చ తుష్యేత నిత్యమ ఏవ తవయాతిదిః
అప్య ఆత్మనః పరథానేన న తే కార్యా విచారణా
43 ఏతథ వరతం మమ సథా హృథి సంపరివర్తతే
గృహస్దానాం హి సుశ్రొణి నాతిదేర విథ్యతే పరమ
44 పరమాణం యథి వామొరు వచస తే మమ శొభనే
ఇథం వచనమ అవ్యగ్రా హృథి తవం ధారయేః సథా
45 నిష్క్రాన్తే మయి కల్యాణి తదా సంనిహితే ఽనఘే
నాతిదిస తే ఽవమన్తవ్యః పరమాణం యథ్య అహం తవ
46 తమ అబ్రవీథ ఓఘవతీ యతా మూర్ధ్ని కృతాఞ్జలిః
న మే తవథ వచనాత కిం చిథ అకర్తవ్యం కదం చన
47 జిగీషమాణం తు గృహే తథా మృత్యుః సుథర్శనమ
పృష్ఠతొ ఽనవగమథ రాజన రన్ధాన్వేషీ తథా సథా
48 ఇధ్మార్దం తు గతే తస్మిన్న అగ్నిపుత్రే సుథర్శనే
అతిదిర బరాహ్మణః శరీమాంస తామ ఆహౌఘవతీం తథా
49 ఆతిద్యం థత్తమ ఇచ్ఛామి తవయాథ్య వరవర్ణిని
పరమాణం యథి ధర్మస తే గృహస్దాశ్రమసంమతః
50 ఇత్య ఉక్తా తేన విప్రేణ రాజపుత్రీ యశస్వినీ
విధినా పరతిజగ్రాహ వేథొక్తేన విశాం పతే
51 ఆసనం చైవ పాథ్యం చ తస్మై థత్త్వా థవిజాతయే
పరొవాచౌఘవతీ విప్రం కేనార్దః కిం థథామి తే
52 తామ అబ్రవీత తతొ విప్రొ రాజపుత్రీం సుథర్శనామ
తవయా మమార్దః కల్యాణి నిర్విశఙ్కే తథ ఆచర
53 యథి పరమాణం ధర్మస తే గృహస్దాశ్రమసంమతః
పరథానేనాత్మనొ రాజ్ఞి కర్తుమ అర్హసి మే పరియమ
54 తదా సంఛన్థ్యమానొ ఽనయైర ఈప్సితైర నృప కన్యయా
నాన్యమ ఆత్మప్రథానాత స తస్యా వవ్రే వరం థవిజః
55 సా తు రాజసుతా సమృత్వా హర్తుర వచనమ ఆథితః
తదేతి లజ్జమానా సా తమ ఉవాచ థవిజర్షభమ
56 తతొ రహః స విప్రర్షిః సా చైవొపవివేశ హ
సంస్మృత్య భర్తుర వచనం గృహస్దాశ్రమకాఙ్క్షిణః
57 అదేధ్మాన సముపాథాయ స పావకిర ఉపాగమత
మృత్యునా రౌథ్రభావేన నిత్యం బన్ధుర ఇవాన్వితః
58 తతస తవ ఆశ్రమమ ఆగమ్య స పావకసుతస తథా
తామ ఆజుహావౌఘవతీం కవాసి యాతేతి చాసకృత
59 తస్మై పరతివచః సా తు భర్త్రే న పరథథౌ తథా
కరాభ్యాం తేన విప్రేణ సపృష్టా భర్తృవ్రతా సతీ
60 ఉచ్ఛిష్టాస్మీతి మన్వానా లజ్జితా భర్తుర ఏవ చ
తూష్ణీంభూతాభవత సాధ్వీ న చొవాచాద కిం చన
61 అద తాం పునర ఏవేథం పరొవాచ స సుథర్శనః
కవ సా సాధ్వీ కవ సా యాతా గరీయః కిమ అతొ మమ
62 పతివ్రతా సత్యశీలా నిత్యం చైవార్జవే రతా
కదం న పరత్యుథేత్య అథ్య సమయమానా యదా పురా
63 ఉటజస్దస తు తం విప్రః పరత్యువాచ సుథర్శనమ
అతిదిం విథ్ధి సంప్రాప్తం పావకే బరాహ్మణం చ మామ
64 అనయా ఛన్థ్యమానొ ఽహం భార్యయా తవ సత్తమ
తైస తైర అతిది సత్కారైర ఆర్జవే ఽసయా థృఢం మనః
65 అనేన విధినా సేయం మామ అర్చతి శుభాననా
అనురూపం యథ అత్రాథ్య తథ భవాన వక్తుమ అర్హతి
66 కూటముథ్గర హస్తస తు మృత్యుస తం వై సమన్వయాత
హీనప్రతిజ్ఞమ అత్రైనం వధిష్యామీతి చిన్తయన
67 సుథర్శనస తు మనసా కర్మణా చక్షుషా గిరా
తయక్తేర్ష్యస తయక్తమన్యుశ చ సమయమానొ ఽబరవీథ ఇథమ
68 సురతం తే ఽసతు విప్రాగ్ర్య పరీతిర హి పరమా మమ
గృహస్దస్య హి ధర్మొ ఽగర్యః సంప్రాప్తాతిది పూజనమ
69 అతిదిః పూజితొ యస్య గృహస్దస్య తు గచ్ఛతి
నాన్యస తస్మాత పరొ ధర్మ ఇతి పరాహుర మనీషిణః
70 పరాణా హి మమ థారాశ చ యచ చాన్యథ విథ్యతే వసు
అతిదిభ్యొ మయా థేయమ ఇతి మే వరతమ ఆహితమ
71 నిఃసంథిగ్ధం మయా వాక్యమ ఏతత తే సముథాహృతమ
తేనాహం విప్ర సత్యేన సవయమ ఆత్మానమ ఆలభే
72 పృదివీ వాయుర ఆకాశమ ఆపొ జయొతిశ చ పఞ్చమమ
బుథ్ధిర ఆత్మా మనః కాలొ థిశశ చైవ గుణా థశ
73 నిత్యమ ఏతే హి పశ్యన్తి థేహినాం థేహసంశ్రితాః
సుకృతం థుష్కృతం చాపి కర్మ ధర్మభృతాం వర
74 యదైషా నానృతా వాణీ మయాథ్య సముథాహృతా
తేన సత్యేన మాం థేవాః పాలయన్తు థహన్తు వా
75 తతొ నాథః సమభవథ థిక్షు సర్వాసు భారత
అసకృత సత్యమ ఇత్య ఏవ నైతన మిద్యేతి సర్వశః
76 ఉటజాత తు తతస తస్మాన నిశ్చక్రామ స వై థవిజః
వపుషా ఖం చ భూమిం చ వయాప్య వాయుర ఇవొథ్యతః
77 సవరేణ విప్రః శైక్షేణ తరీఁల లొకాన అనునాథయన
ఉవాచ చైనం ధర్మజ్ఞం పూర్వమ ఆమన్త్ర్య నామతః
78 ధర్మొ ఽహమ అస్మి భథ్రం తే జిజ్ఞాసార్దం తవానఘ
పరాప్తః సత్యం చ తే జఞాత్వా పరీతిర మే పరమా తవయి
79 విజితశ చ తవయా మృత్యుర యొ ఽయం తవామ అనుగచ్ఛతి
రన్ధ్రాన్వేషీ తవ సథా తవయా ధృత్యా వశీకృతః
80 న చాస్తి శక్తిస తరైలొక్యే కస్య చిత పురుషొత్తమ
పతివ్రతామ ఇమాం సాధ్వీం తవొథ్వీక్షితుమ అప్య ఉత
81 రక్షితా తవథ గుణైర ఏషా పతివ్రతగుణైస తదా
అధృష్యా యథ ఇయం బరూయాత తదా తన నాన్యదా భవేత
82 ఏషా హి తపసా సవేన సంయుక్తా బరహ్మవాథినీ
పావనార్దం చ లొకస్య సరిచ్ఛ్రేష్ఠా భవిష్యతి
83 అర్ధేనౌఘవతీ నామ తవామ అర్దేనానుయాస్యతి
శరీరేణ మహాభాగా యొగొ హయ అస్యా వశే సదితః
84 అనయా సహ లొకాంశ చ గన్తాసి తపసార్జితాన
యత్ర నావృత్తిమ అభ్యేతి శాశ్వతాంస తాన సనాతనాన
85 అనేన చైవ థేహేన లొకాంస తవమ అభిపత్స్యసే
నిర్జితశ చ తవయా మృత్యుర ఐశ్వర్యం చ తవొత్తమమ
86 పఞ్చ భూతాన్య అతిక్రాన్తః సవవీర్యాచ చ మనొ భవః
గృహస్ద ధర్మేణానేన కామక్రొధౌ చ తే జితౌ
87 సనేహొ రాగశ చ తన్థ్రీ చ మొహొ థరొహశ చ కేవలః
తవ శుశ్రూషయా రాజన రాజపుత్ర్యా వినిర్జితాః
88 [భ]
శుక్లానాం తు సహస్రేణ వాజినాం రదమ ఉత్తమమ
యుక్తం పరగృహ్య భగవాన వయవసాయొ జగామ తమ
89 మృత్యుర ఆత్మా చ లొకాశ చ జితా భూతాని పఞ్చ చ
బుథ్ధిః కాలొ మనొ వయొమ కామక్రొధౌ తదైవ చ
90 తస్మాథ గృహాశ్రమస్దస్య నాన్యథ థైవతమ అస్తి వై
ఋతే ఽతిదిం నరవ్యాఘ్ర మనసైతథ విచారయ
91 అతిదిః పూజితొ యస్య ధయాయతే మనసా శుభమ
న తత కరతుశతేనాపి తుల్యమ ఆహుర మనీషిణః
92 పాత్రం తవ అతిదిమ ఆసాథ్య శీలాఢ్యం యొ న పూజయేత
స థత్త్వా సుకృతం తస్య కషపయేత హయ అనర్చితః
93 ఏతత తే కదితం పుత్ర మయాఖ్యానమ అనుత్తమమ
యదా హి విజితొ మృత్యుర గృహస్దేన పురాభవత
94 ధన్యం యశస్యమ ఆయుష్మథ ఇథమ ఆఖ్యానమ ఉత్తమమ
బుభూషితాభిమన్తవ్యం సర్వథుశ్చరితాపహమ
95 య ఇథం కదయేథ విథ్వాన అహన్య అహని భారత
సుథర్శనస్య చరితం పుణ్యాఁల లొకాన అవాప్నుయాత