అనుశాసన పర్వము - అధ్యాయము - 10
| ←ముందరి అధ్యాయము | వ్యాస మహాభారతము (అనుశాసన పర్వము - అధ్యాయము - 10) వేద వ్యాసుడు |
తరువాతి అధ్యాయము→ |
| వ్యాస మహాభారతము | |||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||||||||||||
1 [య]
మిత్ర సౌథృథ భావేన ఉపథేశం కరొతి యః
జాత్యావరస్య రాజర్షే థొషస తస్య భవేన న వా
2 ఏతథ ఇచ్ఛామి తత్త్వేన వయాఖ్యాతుం వై పితామహ
సూక్ష్మా గతిర హి ధర్మస్య యత్ర ముహ్యన్తి మానవాః
3 [భ]
అత్ర తే వర్తయిష్యామి శృణు రాజన యదాగమమ
ఋషీణాం వథతాం పూర్వం శరుతమ ఆసీథ యదా మయా
4 ఉపథేశొ న కర్తవ్యొ జాతిహీనస్య కస్య చిత
ఉపథేశే మహాన థొష ఉపాధ్యాయస్య భాష్యతే
5 నిథర్శనమ ఇథం రాజఞ శృణు మే భరతర్షభ
థురుక్త వచనే రాజన యదాపూర్వం యుధిష్ఠిర
బరహ్మాశ్రమపథే వృత్తం పార్శ్వే హిమవతః శుభే
6 తత్రాశ్రమపథం పుణ్యం నానావృక్షగణాయుతమ
బహు గుల్మలతాకీర్ణం మృగథ్విజనిషేవితమ
7 సిథ్ధచారణసంఘుష్టం రమ్యం పుష్పితకాననమ
వరతిభిర బహుభిః కీర్ణం తాపసైర ఉపశొభితమ
8 బరాహ్మణైశ చ మహాభాగైః సూర్యజ్వలన సంనిభైః
నియమవ్రతసంపన్నైః సమాకీర్ణం తపస్విభిః
థీక్షితైర భరతశ్రేష్ఠ యతాహారైః కృతాత్మభిః
9 వేథాధ్యయనఘొషైశ చ నాథితం భరతర్షభ
వాలఖిల్యైశ చ బహుభిర యతిభిశ చ నిషేవితమ
10 తత్ర కశ చిత సముత్సాహం కృత్వా శూథ్రొ థయాన్వితః
ఆగతొ హయ ఆశ్రమపథం పూజితశ చ తపస్విభిః
11 తాంస తు థృష్ట్వా మునిగణాన థేవకల్పాన మహౌజసః
వహతొ వివిధా థీక్షాః సంప్రహృష్యత భారత
12 అదాస్య బుథ్ధిర అభవత తపస్యే భరతర్షభ
తతొ ఽబరవీత కులపతిం పాథౌ సంగృహ్య భారత
13 భవత్ప్రసాథాథ ఇచ్ఛామి ధర్మం చర్తుం థవిజర్షభ
తన మాం తవం భగవన వక్తుం పరవ్రాజయితుమ అర్హసి
14 వర్ణావరొ ఽహం భగవఞ శూథ్రొ జాత్యాస్మి సత్తమ
శుశ్రూషాం కర్తుమ ఇచ్ఛామి పరపన్నాయ పరసీథ మే
15 [కులపతి]
న శక్యమ ఇహ శూథ్రేణ లిఙ్గమ ఆశ్రిత్య వర్తితుమ
ఆస్యతాం యథి తే బుథ్ధిః శుశ్రూషా నిరతొ భవ
16 [భ]
ఏవమ ఉక్తస తు మునినా స శూథ్రొ ఽచిన్తయన నృప
కదమ అత్ర మయా కార్యం శరథ్ధా ధర్మే పరా చ మే
విజ్ఞాతమ ఏవం భవతు కరిష్యే పరియమ ఆత్మనః
17 గత్వాశ్రమపథాథ థూరమ ఉటజం కృతవాంస తు సః
తత్ర వేథిం చ భూమిం చ థేవతాయతనాని చ
నివేశ్య భరతశ్రేష్ఠ నియమస్దొ ఽభవత సుఖమ
18 అభిషేకాంశ చ నియమాన థేవతాయతనేషు చ
బలిం చ కృత్వా హుత్వా చ థేవతాం చాప్య అపూజయత
19 సంకల్పనియమొపేతః ఫలాహారొ జితేన్థ్రియః
నిత్యం సంనిహితాభిశ చ ఓషధీభిః ఫలైస తదా
20 అతిదీన పూజయామ ఆస యదావత సముపాగతాన
ఏవం హి సుమహాన కాలొ వయత్యక్రామత స తస్య వై
21 అదాస్య మునిర ఆగచ్ఛత సంగత్యా వై తమ ఆశ్రమమ
సంపూజ్య సవాగతేనర్షిం విధివత పర్యతొషయత
22 అనుకూలాః కదాః కృత్వా యదావత పర్యపృచ్ఛత
ఋషిః పరమతేజస్వీ ధర్మాత్మా సంయతేన్థ్రియః
23 ఏవం స బహుశస తస్య శూథ్రస్య భరతర్షభ
సొ ఽగచ్ఛథ ఆశ్రమమ ఋషిః శూథ్రం థరష్టుం నరర్షభ
24 అద తం తాపసం శూథ్రః సొ ఽబరవీథ భరతర్షభ
పితృకార్యం కరిష్యామి తత్ర మే ఽనుగ్రహం కురు
25 బాఢమ ఇత్య ఏవ తం విప్ర ఉవాచ భరతర్షభ
శుచిర భూత్వా స శూథ్రస తు తస్యర్షేః పాథ్యమ ఆనయత
26 అద థర్భాంశ చ వన్యాశ చ ఓషధీర భరతర్షభ
పవిత్రమ ఆసనం చైవ బృసీం చ సముపానయత
27 అద థక్షిణమ ఆవృత్య బృసీం పరమశీర్షికామ
కృతామ అన్యాయతొ థృష్ట్వా తతస తమ ఋషిర అబ్రవీత
28 కురుష్వైతాం పూర్వశీర్షాం భవ చొథన ముఖః శుచిః
స చ తత కృతవాఞ శూథ్రః సర్వం యథ ఋషిర అబ్రవీత
29 యదొపథిష్టం మేధావీ థర్భాథీంస తాన యదాతదమ
హవ్యకవ్య విధిం కృత్స్నమ ఉక్తం తేన తపస్వినా
30 ఋషిణా పితృకార్యే చ స చ ధర్మపదే సదితః
పితృకార్యే కృతే చాపి విషృష్టః స జగామ హ
31 అద థీర్ఘస్య కాలస్య స తప్యఞ శూథ్ర తాపసః
వనే పఞ్చత్వమ అగమత సుకృతేన చ తేన వై
అజాయత మహారాజ రాజవంశే మహాథ్యుతిః
32 తదైవ స ఋషిస తాత కాలధర్మమ అవాప్య హ
పురొహిత కులే విప్ర ఆజాతొ భరతర్షభ
33 ఏవం తౌ తత్ర సంభూతావ ఉభౌ శూథ్ర మునీ తథా
కరమేణ వర్ధితౌ చాపి విథ్యాసు కుశలావ ఉభౌ
34 అదర్వవేథే వేథే చ బభూవర్షిర సునిశ్చితః
కల్పప్రయొగే చొత్పన్నే జయొతిషే చ పరం గతః
సఖ్యే చాపి పరా పరీతిస తయొశ చాపి వయవర్ధత
35 పితర్య ఉపరతే చాపి కృతశౌచః స భారత
అభిషిక్తః పరకృతిభీ రాజపుత్రః స పార్దివః
అభిషిక్తేన స ఋషిర అభిషిక్తః పురొహితః
36 స తం పురొధాయ సుఖమ అవసథ భరతర్షభ
రాజ్యం శశాస ధర్మేణ పరజాశ చ పరిపాలయన
37 పుణ్యాహవాచనే నిత్యం ధర్మకార్యేషు చాసకృత
ఉత్స్మయన పరాహసచ చాపి థృష్ట్వా రాజా పురొహితమ
ఏవం స బహుశొ రాజన పురొధసమ ఉపాహసత
38 లక్షయిత్వా పురొధాస తు బహు శస్తం నరాధిపమ
ఉత్స్మయన్తం చ సతతం థృష్ట్వాసౌ మన్యుమాన అభూత
39 అద శూణ్యే పురొధాస తు సహ రాజ్ఞా సమాగతః
కదాభిర అనుకూలాభీ రాజానమ అభిరామయత
40 తతొ ఽబరవీన నరేన్థ్రం స పురొధా భరతర్షభ
వరమ ఇచ్ఛామ్య అహం తవ ఏకం తవయా థత్తం మహాథ్యుతే
41 [ర]
వరాణాం తే శతం థథ్యాం కుమ ఉతైకం థవిజొత్తమ
సనేహాచ చ బహుమానాచ చ నాస్త్య అథేయం హి మే తవ
42 [పురొహిత]
ఏకం వై వరమ ఇచ్ఛామి యథి తుష్టొ ఽసి పార్దివ
యథ థథాసి మహారాజ సత్యం తథ వథ మానృతమ
43 [భ]
బాఢమ ఇత్య ఏవ తం రాజా పరత్యువాచ యుధిష్ఠిర
యథి జఞాస్యామి వక్ష్యామి అజానన న తు సంవథే
44 [ప]
పుణ్యాహవాచనే నిత్యం ధర్మకృత్యేషు చాసకృత
శాన్తి హొమేషు చ సథా కిం తవం హససి వీక్ష్య మామ
45 సవ్రీడం వై భవతి హి మనొ మే హసతా తవయా
కామయా శాపితొ రాజన నాన్యదా వక్తుమ అర్హసి
46 భావ్యం హి కారణేనాత్ర న తే హాస్యమ అకారణమ
కౌతూహలం మే సుభృశం తత్త్వేన కదయస్వ మే
47 [ర]
ఏవమ ఉక్తే తవయా విప్ర యథ అవాచ్యం భవేథ అపి
అవశ్యమ ఏవ వక్తవ్యం శృణుష్వైక మనా థవిజ
48 పూర్వథేహే యదావృత్తం తన నిబొధ థవిజొత్తమ
జాతిం సమరామ్య అహం బరహ్మన్న అవధానేన మే శృణు
49 శూథ్రొ ఽహమ అభవం పూర్వం తాపసొ భృశసంయుతః
ఋషిర ఉగ్రతపాస తవం చ తథాభూర థవిజసత్తమ
50 పరీయతా హి తథా బరహ్మన మమానుగ్రహ బుథ్ధినా
పితృకార్యే తవయా పూర్వమ ఉపథేశః కృతొ ఽనఘ
బృస్యాం థర్భేషు హవ్యే చ కవ్యే చ మునిసత్తమ
51 ఏతేన కర్మ థొషేణ పురొధాస తవమ అజాయదాః
అహం రాజా చ విప్రేన్థ్ర పశ్య కాలస్య పర్యయమ
మత్కృతే హయ ఉపథేశేన తవయా పరాప్తమ ఇథం ఫలమ
52 ఏతస్మాత కారణాథ బరహ్మన పరహసే తవాం థవిజొత్తమ
న తవాం పరిభవన బరహ్మన పరహసామి గురుర భవాన
53 విపర్యయేణ మే మన్యుస తేన సంతప్యతే మనః
జాతిం సమరామ్య అహం తుభ్యమ అతస తవాం పరహసామి వై
54 ఏవం తవొగ్రం హి తప ఉపథేశేన నాశితమ
పురొహితత్వమ ఉత్సృజ్య యతస్వ తవమ్పునర భవే
55 ఇతస తవమ అధమామ అన్యాం మా యొనిం పరాప్స్యసే థవిజ
గృహ్యతాం థరవిణం విప్ర పూతాత్మా భవ సత్తమ
56 [భ]
తతొ విసృష్టొ రాజ్ఞా తు విప్రొ థానాన్య అనేకశః
బరాహ్మణేభ్యొ థథౌ విత్తం భూమిం గరామాంశ చ సర్వశః
57 కృచ్ఛ్రాణి చీర్త్వా చ తతొ యదొక్తామి థవిజొత్తమః
తీర్దాని చాభిగత్వా వై థానాని వివిధాని చ
58 థత్త్వా గాశ చైవ విప్రాణాం పూతాత్మా సొ ఽభవథ థవిజః
తమ ఏవ చాశ్రమం గత్వా చచార విపులం తపః
59 తతః సిథ్ధిం పరాం పరాప్తొ బరాహ్మణొ రాజసత్తమ
సంమతశ చాభవత తేషామ ఆశ్రమే ఽఽశరమవాసినామ
60 ఏవం పరాప్తొ మహత కృచ్ఛ్రమ ఋషిః స నృపసత్తమ
బరాహ్మణేన న వక్తవ్యం తస్మాథ వర్ణావరే జనే
61 వర్జయేథ ఉపథేశం చ సథైవ బరాహ్మణొ నృప
ఉపథేశం హి కుర్వాణొ థవిజః కృచ్ఛ్రమ అవాప్నుయాత
62 ఏషితవ్యం సథా వాచా నృపేణ థవిజసత్తమాత
న పరవక్తవ్యమ ఇహ హి కిం చిథ వర్ణావరే జనే
63 బరాహ్మణాః కషత్రియా వైశ్యాస తరయొ వర్ణా థవిజాతయః
ఏతేషు కదయన రాజన బరాహ్మణొ న పరథుష్యతి
64 తస్మాత సథ్భిర న వక్తవ్యం కస్య చిత కిం చిథ అగ్రతః
సూక్ష్మా గతిర హి ధర్మస్య థుర్జ్ఞేయా హయ అకృతాత్మభిః
65 తస్మాన మౌనాని మునయొ థీక్షాం కుర్వన్తి చాథృతాః
థురుక్తస్య భయాథ రాజన నానుభాషన్తి కిం చన
66 ధార్మికా గుణసంపన్నాః సత్యార్జవ పరాయణాః
థురుక్త వాచాభిహతాః పరాప్నువన్తీహ థుష్కృతమ
67 ఉపథేశొ న కర్తవ్యః కథా చిథ అపి కస్య చిత
ఉపథేశాథ ధి తత పాపం బరాహ్మణః సమవాప్నుయాత
68 విమృశ్య తస్మాత పరాజ్ఞేన వక్తవ్యం ధర్మమ ఇచ్ఛతా
సత్యానృతేన హి కృత ఉపథేశొ హినస్తి వై
69 వక్తవ్యమ ఇహ పృష్టేన వినిశ్చిత్య విపర్యయమ
స చొపథేశః కర్తవ్యొ యేన ధర్మమ అవాప్నుయాత
70 ఏతత తే సర్వమ ఆఖ్యాతమ ఉపథేశే కృతే సతి
మహాన కలేశొ హి భవతి తస్మాన నొపథిశేత కవ చిత