పుట:కావ్యాలంకారచూడామణి (విన్నకోట పెద్దన).pdf/55

శా.⁠

[1]లీలామన్మథమంధరంబులుఁ గచాలీలాలితభ్రూలతా కూలశ్రీలుఁ గపోలఖేల[2]దుచితాకూతానురాగంబులున్ సాలస్యంబులు నైనకౌతుకపరీతాలోకజాలంబులన్ బాలారత్నము కీలుకొల్పె ముద మొప్పన్ విశ్వభూపాలుపై.

⁠ 57

నారికేళపాకము

క.⁠

[3]అంతర్గూఢార్థసర, స్వంతం బగువాక్యగౌరవంబు మనీషా వంతులకు నెక్కుఁ గవితా, భ్యంతరముల నారికేళపాక మనంగన్.

⁠ 58

శా.⁠

హృష్ణాతుండు నటుండు వోలె నదె విశ్వేశక్షమాభర్తకున్ లజ్జాకాండపటంబుచాటున వధూలావణ్యలాస్యంబులన్ సజ్జాతంబులఁ జేసి చూపెడు లసత్సారాంగహారాళిచే బెజ్జం గొందఱు [4]కామినీమణులు కుప్యర్దర్పలై చూడఁగన్.

⁠ 59

—————

అర్థవృత్తులు

ఆ.⁠

ముఖ్యలక్ష్యగౌణములును వ్యంగ్యంబు నా నర్థవర్ధనంబు లయ్యె నాల్గు వానివలనఁ గలుగు వాచ్య భేదంబుల నరసి తెలియవలయు నండ్రు బుధులు.

⁠ 60

ముఖ్యార్థము

క.⁠

సువ్యక్తము సరళంబును, నవ్యాజము నైన యర్థ మగు ముఖ్య మనన్, [5]శ్రవ్యముగ నదియు జాతి, ద్రవ్యగుణక్రియలచేతఁ దగు నాల్గనఁగన్.

⁠ 61

లక్ష్యార్థము

ఆ.⁠

ఊహనీయలక్షణోపేత మగునర్థ మరయ లక్ష్య మనఁగ నతిశయిల్లు, [6]గంగయం దనంగ గంగాతటంబునఁ గలిమిఁ జెప్పఁజాలు కారణమున.

⁠ 62

గౌణార్థము

క.⁠

గుణసాదృశ్యంబున ను, ల్బణ మగునర్థంబు గౌణఫణితము, గడుభీ షణహరి యానృపుఁ డనఁ ద, ద్గుణ మగువిక్రమము దెలియఁదోఁచుటచేతన్.

⁠ 63

వ్యంగ్యార్థము

ఆ.⁠

ముఖ్యలక్ష్యగౌణముల యర్థములఁ ద్రోచి యితర మర్థ మెచట నింపు నొసఁగు వ్యంగ్య మండ్రు, కైరవంబులు విరిసె నాఁ గమల[7]వైరిపొలుపు గానఁబడుట.

⁠ 64

1. క.గ.చ. లీలామంథరమన్మథంబులు
2. క.గ.చ. ఉచితాకూలానురాగంబులున్
3. క.గ.చ. అంతర్గూఢార్థరసస్వంతంబగు
4. క.గ.చ. కామినీజనులు కుప్యద్దర్పు లై
5. క.గ.చ. శ్రవ్యముగ నదియ
6. క.గ.చ. గంగయందు మంద
7. క. వైరిపొడుపు, గ.చ. వైరిపొడవు