పుట:కావ్యాలంకారచూడామణి (విన్నకోట పెద్దన).pdf/134

ఈ పుట అచ్చుదిద్దబడ్డది


దనరు దబ్బఱ చిందఱందఱ యనంగఁ, బరఁగు పలుకులు తద్ధితపదము లయ్యెఁ
దెనుఁగునను వీనిచందంబుఁ దెలియుకవుల, నాదృతులఁ జేయు రాజనారాయణుండు.

143

క్రియాప్రకరణము

గీ.

అరయ వాక్యకదంబోత్తమాంగమునకు, నమితదృష్టులు జగతిఁ గ్రియాపదములు
వానితెఱఁగులు కవులకు వలయుఁ దెలియఁ, గడఁగి కాలత్రయప్రసంగమాలవలన.

144


క.

ధరఁ బ్రథమమధ్యమోత్తమ, పురుషాఖ్యలఁగ్రియలు మూఁడు పొలుచుం గాల
స్ఫురణలును వర్తమానాం, తరభూతభవిష్యదర్థతలఁ ద్రివిధంబుల్.

145


గీ.

ప్రథమపురుషాఖ్య యన్యార్థపణితిఁ జెప్పు, నగ్రసంస్ధితుఁ జెప్పు మధ్యమపురుషము
దగిలి యుత్తమపురుషంబు తన్ను జెప్పు, నేకబహువచనంబులు నెల్లకడల.

146


గీ.

అగుచునున్న కర్త యగు వర్తమానంబు, భూత మనఁగ నయిన పూర్వకృతము
కడగి యంత మీఁదఁ గానున్నయదియ భ, విష్యదర్థ మనఁగ విస్తరిల్లు.

147


క.

ఉచితవిధి విధియు నాశీ, ర్వచనమునను క్రియలు రెండుఁ బ్రథ నొక్కటియై
ప్రచురించుం బురుషత్రయ, వదనంబుల వీనితెఱఁగు వలయం దెలియన్.

148


క.

తెలుఁగుక్రియాపదములకును, వలగొను ధాతువులు జనపదవ్యవహారో
క్తులు కాని వానిఁ బేర్కొన, వలదు ప్రయోగములఁ దెలియవలయుఁ దెలుపుదున్.

149


వ.

ప్రథమపురుషంబునకు వర్తమానార్థంబునందు నేకవచనబహువచనంబులందు నెడినెద
రులును మధ్యమపురుషంబున కెదనెదరులును, నుత్తమపురుషంబున కెదనెదములును
గ్రమంబున నాదేశంబు లయ్యెఁ దన్నిరూపంబు లెఱింగింతు.

150


క.

అరిగెడి నరిగెద రనఁగాఁ,
నరిగెద వరిగెద రనంగ నధిపతిపురికై
యరిగెద నరిగెద మనఁగా, బరువడి నిది వర్తమానఫణితార్థ మగున్.

151


వ.

ప్రథమపురుషంబునకు భూతార్థంబునందు నేకవచనబహువచనంబుల నెన్నిరులును
మధ్యమపురుషంబునకు తివి తిరులు, నుత్తమపురుషంబునకు తినితిములును నాదేశంబు
లగుఁ దన్నిరూపణంబు లెట్లనిన.

152


క.

చేసెం జేసి రనంగాఁ, జేసితి చేసితిరి మీరు సిరి మా కనఁగాఁ
జేసితిఁ జేసితి మనఁగా, భూసుర భూతార్థకథనభజన మ్మయ్యెన్.

153


వ.

ప్రథమపురుషంబునకు భవిష్యదర్థంబునందు నేకవచనబహువచనంబులకు నుదురులును,
మధ్యమపురుషంబునకు వుదువురులును, నుత్తమపురుషంబునకు దునుదుములు వరుస
నాదేశంబు లయ్యెఁ దన్నిదర్శనం బెట్టిదనిన.

154