అరణ్యకాండము - సర్గము 69

శ్రీమద్వాల్మీకియరామాయణే అరణ్యకాండే ఏకోనసప్తతితమః సర్గః |౩-౬౯|

వాల్మీకి రామాయణము

రామాయణ కాండములు

1. బాలకాండము

2. అయోధ్యాకాండము

3. అరణ్యకాండము

4. కిష్కింధకాండము

5. సుందరకాండము

6. యుద్ధకాండము

7. ఉత్తరకాండము

కృత్వా ఏవం ఉదకం తస్మై ప్రస్థితౌ రాఘవౌ తదా |

అవేక్షంతౌ వనే సీతాం జగ్మతుః పశ్చిమాం దిశం |౩-౬౯-౧|

తాం దిశం దక్షిణాం గత్వా శర చాప అసి ధారిణౌ |

అవిప్రహతం ఐక్ష్వాకౌ పంథానం ప్రతిపేదతుః |౩-౬౯-౨|

గుల్మైః వృక్షైః చ బహుభిః లతాభిః చ ప్రవేష్టితం |

ఆవృతం సర్వతో దుర్గం గహనం ఘోర దర్శనం |౩-౬౯-౩|

వ్యతిక్రమ్య తు వేగేన గృహీత్వా దక్షిణాం దిశం |

సు భీమం తన్ మహారణ్యం వ్యతియాతౌ మహాబలౌ |౩-౬౯-౪|

తతః పరం జనస్థానాత్ త్రి క్రోశం గమ్య రాఘవౌ |

క్రౌంచ అరణ్యం వివిశతుః గహనం తౌ మహౌజసౌ |౩-౬౯-౫|

నానా మేఘ ఘన ప్రఖ్యం ప్రహృష్టం ఇవ సర్వతః |

నానా వర్ణైః శుభైః పుష్పైః మృగ పక్షి గణైః యుతం |౩-౬౯-౬|

దిదృక్షమాణౌ వైదేహీం తత్ వనం తౌ విచిక్యతుః |

తత్ర తత్ర అవతిష్ఠంతౌ సీతా హరణ దుఃఖితౌ |౩-౬౯-౭|

తతః పూర్వేణ తౌ గత్వా త్రి క్రోసం భ్రాతరు తదా |

క్రౌంచారణ్యం అతిక్రమ్య మాతంగ ఆశ్రమ అంతరా |౩-౬౯-౮|

దృష్టా తు తద్ వనం ఘోరం బహు భీమ మృగ ద్విజం |

నానా వృక్ష సమాకీర్ణం సర్వం గహన పాదపం |౩-౬౯-౯|

దదృశాః తే గిరౌ తత్ర దరీం డశరథ ఆత్మజౌ |

పాతాల సమ గంభీరాం తమసా నిత్య సంవృతాం |౩-౬౯-౧౦|

ఆసాద్య చ నరవ్యాఘ్రౌ దర్యాః తస్యా అవిదూరతః |

దదర్శ తు మహారూపాం రక్షసీం వికృత ఆననాం |౩-౬౯-౧౧|

భయదాం అల్ప సత్త్వానాం భీభత్సాం రౌద్ర దర్శనాం |

లంబోదరీం తీక్ష్ణ దంష్ట్రాం కరాలీం పరుష త్వచం |౩-౬౯-౧౨|

భక్షయంతీం మృగాన్ భీమాన్ వికటాం ముక్త మూర్ధజాం |

అవైక్షతాం తు తౌ తత్ర భ్రాతరౌ రామ లక్ష్మణౌ |౩-౬౯-౧౩|

సా సమాసాద్య తౌ వీరౌ వ్రజంతం భ్రాతుః అగ్రతః |

ఏహి రంస్యావహే ఇతి ఉక్త్వా సమాలంబత లక్ష్మణం |౩-౬౯-౧౪|

ఉవాచ చ ఏనం వచనం సౌమిత్రిం ఉపగుహ్య సా |

అహం తు అయోముఖీ నామ లాభః తే త్వం అసి ప్రియః |౩-౬౯-౧౫|

నాథ పర్వత దుర్గేషు నదీనాం పులినేషు చ |

ఆయుః చిరం ఇదం వీర త్వం మయా సహ రంస్యసే |౩-౬౯-౧౬|

ఏవం ఉక్తః తు కుపితః ఖడగం ఉద్ధృత్య లక్ష్మణః |

కర్ణ నాస స్తనం తస్యా నిచకర్తా అరిసూదనః |౩-౬౯-౧౭|

కర్ణ నాసే నికృత్తే తు విస్వరం విననాద సా |

యథా ఆగతం ప్రదుద్రావ రాక్షసీ ఘోర దర్శనా |౩-౬౯-౧౮|

తస్యాం గతాయాం గహనం వ్రజంతౌ వనం ఓజసా |

ఆసేదతుః అరి మిత్ర ఘ్నౌ భ్రాతరౌ రామ లక్ష్మణౌ |౩-౬౯-౧౯|

లక్ష్మణః తు మహాతేజాః సత్త్వవాన్ శీలవాన్ శుచిః |

అబ్రవీత్ ప్రాంజలిః వాక్యం భ్రాతరం దీప్త తేజసం |౩-౬౯-౨౦|

స్పందంతే మే దృఢం బాహుః ఉద్విగ్నం ఇవ మే మనః |

ప్రాయశః చ అపి అనిష్టాని నిమిత్తాని ఉపలక్షయే |౩-౬౯-౨౧|

తస్మాత్ సజ్జీ భవ ఆర్య త్వం కురుష్వ వచనం హితం |

మమ ఏవ హి నిమిత్తాని సద్యః శంసంతి సంభ్రమం |౩-౬౯-౨౨|

ఏష వంజులకో నామ పక్షీ పరమ దారుణః |

ఆవయోః విజయం యుద్ధే శంసన్ ఇవ వినర్దతి |౩-౬౯-౨౩|

తయోః అన్వేషతోః ఏవం సర్వం తత్ వనం ఓజసా |

సంజజ్ఞే విపులః శబ్దః ప్రభంజన్ ఇవ తత్ వనం |౩-౬౯-౨౪|

సంవేష్టితం ఇవ అత్యర్థం గహనం మాతరిశ్వనా |

వనస్య తస్య శబ్దో అభూత్ దివం ఆపూరయన్ ఇవ |౩-౬౯-౨౫|

తం శబ్దం కాంక్షమాణః తు రామః ఖడ్గీ సహ అనుజః |

దదర్శ సు మహా కాయం రాక్షసం విపుల ఉరసం |౩-౬౯-౨౬|

ఆసేదతుః చ తత్ రక్షః తౌ ఉభౌ ప్రముఖే స్థితం |

వివృద్ధం అ-శిరో గ్రీవం కబంధం ఉదరే ముఖం |౩-౬౯-౨౭|

రోమభిర్నిశ్చితైస్తీక్ష్ణైర్మహాగిరిమివోచ్ఛ్రితం - యద్వా -

రోమభిః నిచితైః తీక్ష్ణైః మహాగిరిం ఇవ ఉచ్ఛ్రితం |

నీల మేఘ నిభం రౌద్రం మేఘ స్తనిత నిఃస్వనం |౩-౬౯-౨౮|

అగ్ని జ్వాల నికాశేన లలాటస్థేన దీప్యతా |

మహాపక్షేణ పింగేన విపులేన ఆయతేన చ |౩-౬౯-౨౯|

ఏకేన ఉరసి ఘోరేణ నయనేన ఆశు దర్శినా |

మహా దంష్ట్ర ఉపపన్నం తం లేలిహానం మహా ముఖం |౩-౬౯-౩౦|

భక్షయంతం మహా ఘోరాన్ ఋక్ష సిమ్హ మృగ ద్విపాన్ |

ఘోరౌ భుజౌ వికుర్వాణం ఉభౌ యోజనం ఆయతౌ |౩-౬౯-౩౧|

కరాభ్యాం వివిధాన్ గృహ్య ఋక్షాన్ పక్షి గణాన్ మృగాన్ |

ఆకర్షంతం వికర్షంతం అనేకాన్ మృగ యూథపాన్ |౩-౬౯-౩౨|

స్థితం ఆవృత్య పంథానం తయోః భ్రాత్రోః ప్రపన్నయోః |

అథ తం సమతిక్రమ్య క్రోశ మాత్రం దదర్శతుః |౩-౬౯-౩౩|

మహాంతం దారుణం భీమం కబంధం భుజ సంవృతం |

కబంధం ఇవ సంస్థానత్ అతి ఘోర ప్రదశనం |౩-౬౯-౩౪|

స మహా బాహుః అత్యర్థం ప్రసార్య విపులౌ భుజౌ |

జగ్రాహ సహితౌ ఏవ రాఘవౌ పీడయన్ బలాత్ |౩-౬౯-౩౫|

ఖడ్గినౌ దృఢ ధన్వానౌ తిగ్మ తేజౌ మహా భుజౌ |

భ్రాతరౌ వివశం ప్రాప్తౌ కృష్యమాణౌ మహా బలౌ |౩-౬౯-౩౬|

తత్ర ధైర్యాత్ చ శూరాః తు రాఘవో న ఏవ వివ్యధే |

బాల్యాత్ అనాశ్రయత్వాత్ చ ఏవ లక్ష్మణః తు అతివివ్యధే |౩-౬౯-౩౭|

ఉవాచ చ విషణ్ణం సన్ రాఘవం రాఘవ అనుజః |

పశ్య మాం వివశం వీర రాక్షసస్య వశం గతం |౩-౬౯-౩౮|

మయా ఏకన తు నిర్యుక్తః పరిముచ్యస్వ రాఘవ |

మాం హి భూత బలిం దత్త్వా పలాస్వ యథా సుఖం |౩-౬౯-౩౯|

అధిగంతా అసి వైదేహీం అచిరేణ ఇతి మే మతిః |

ప్రతి లభ్య చ కాకుత్స్థ పితౄ పైతామహం మహీం |౩-౬౯-౪౦|

తత్ర మాం రామ రాజ్యస్థః స్మర్తుం అర్హసి సర్వదా |

లక్ష్మణేన ఏవం ఉక్తః తు రామః సౌమిత్రిం అబ్రవీత్ |౩-౬౯-౪౧|

మా స్మ త్రాసం వృథా వీర న హి త్వా దృక్ విషీదతి |

ఏతస్మిన్ అంతరే క్రూరో భ్రాతరౌ రామ లక్ష్మణౌ |౩-౬౯-౪౨|

తౌ ఉవాచ మహాబాహుః కబంధో దానవ ఉత్తమః |

కౌ యువాం వృషభ స్కంధౌ మహా ఖడ్గ ధనుర్ ధరౌ |౩-౬౯-౪౩|

ఘోరం దేశం ఇమం ప్రాప్తౌ దైవేన మమ చాక్షుషౌ |

వదతం కార్యం ఇహ వాం కిం అర్థం చ ఆగతౌ యువాం |౩-౬౯-౪౪|

ఇమం దేశం అనుప్రాప్తౌ క్షుధా ఆర్తస్య ఇహ తిష్ఠతః |

స బాణ చాప ఖడ్గౌ చ తీక్ష్ణ శృంగౌ ఇవ ఋషభౌ |౩-౬౯-౪౫|

మమ తూర్ణం ఉపసంప్రాప్తౌ దుర్లభం జీవితం వాం |

తస్య తత్ వచనం శ్రుత్వా కబంధస్య దురాత్మనః |౩-౬౯-౪౬|

ఉవాచ లక్ష్మణం రామో ముఖేన పరిశుష్యతా |

కృచ్ఛ్రాత్ కృచ్ఛ్రతరం ప్రాప్య దారుణం సత్య విక్రమ |౩-౬౯-౪౭|

వ్యసనం జీవిత అంతాయ ప్రాప్తం అప్రాప్య తాం ప్రియాం |

కాలస్య సుమహత్ వీర్యం సర్వ భూతేషు లక్ష్మణ |౩-౬౯-౪౮|

త్వాం చ మాం చ నరవ్యాఘ్ర వ్యసనైః పశ్య మోహితౌ |

న హి భారో అస్తి దైవస్య సర్వ భుతేషు లక్ష్మణ |౩-౬౯-౪౯|

శూరాః చ బలవంతః చ కృత అస్త్రాః చ రణ ఆజిరే |

కాల అభిపన్నాః సీదంతి యథా వాలుక సేతవః |౩-౬౯-౫౦|

ఇతి బ్రువాణో దృఢ సత్య విక్రమో

మహాయశా దాశరథిః ప్రతాపవాన్ |

అవేక్ష్య సౌమిత్రిం ఉదగ్ర విక్రమం

స్థిరాం తదా స్వాం మతిం ఆత్మనా అకరోత్ |౩-౬౯-౫౧|

ఇతి వాల్మీకి రామాయణే ఆది కావ్యే అరణ్యకాండే ఏకోనసప్తతితమః సర్గః |౩-౬౯|