అయోధ్యాకాండము - సర్గము 103
| వాల్మీకి రామాయణము | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ||||||||||
తాం ష్రుత్వా కరుణాం వాచం పితుర్మరణసంహితాం |
రాఘవొ భరతెనొక్తాం బభూవ గతచెతనహ్ || 2-103-1
తం తు వజ్రమివొత్సృ్ఇశ్టమాహవె దానవారిణా |
వాగ్వజ్రం భరతెనొక్తమమనొజ్ఝ్ణం పరంతపహ్ || 2-103-2
ప్రగృ్ఇహ్య రామొ బాహూవై పుశితాగ్రొ యథా ద్రుమహ్ |
వనె పరషునా కృ్ఇత్తస్తథా భువి పపాత హ || 2-103-3
తథా నిపతితం రామం జగత్యాం జగతీపతిం |
కూలఘాతపరిష్రాంతం పసుప్తమివ కుఝ్ణ్జరం || 2-103-4
భ్రాతరస్తె మహెశ్వాసం సర్వతహ్ షొకకర్షితం |
రుదంతహ్ సహ వైదెహ్యా సిశిభుహ్ సలిలెన వై || 2-103-5
స తు సంజ్ఝ్ణాం పునర్లబ్ధ్వా నెత్రాభ్యామస్రముత్సృ్ఇజన్ |
ఉపాక్రామత కాకుత్థ్సహ్ కృ్ఇపణం బహు భాశితుం || 2-103-6
స రామహ్ స్వర్గతం ష్రుత్వా పితరం పృ్ఇథివీపతిం |
ఉవాచ భరతం వాక్యం ధర్మాత్మా ధర్మసంహితం || 2-103-7
కిం కరిశ్యామ్యయొధ్యాయాం తాతె దిశ్టాం గతిం గతె |
కస్తాం రాజవరాద్ధీనామయొధ్యాం పాలయిశ్యతి || 2-103-8
కిం ను తస్య మయా కార్యం దుర్జాతెన మహాత్మనహ్ |
యొ మృ్ఇతొ మమ షొకెన మయా చాపి న సంస్కృ్ఇతహ్ || 2-103-9
అహొహ్ భరత! సిద్ధార్థొ యెన రాజా త్వయానుఘ!|
షత్రుఘ్నెన చ సర్వెశు ప్రెతకృ్ఇత్యెశు సత్కృ్ఇతహ్ || 2-103-10
నిశ్ప్రధానా మనెకాగ్రాం నరెంద్రెణ వినా కృ్ఇతాం |
నివృ్ఇత్తవనవాసొ.అపి నాయొధ్యాం గంతుముత్సహె || 2-103-11
సమాప్తవనవాసం మామయొధ్యాయాం పరంతప |
కొ.అను షాసిశ్యతి పునస్తతె లొకాంతరం గతె || 2-103-12
పురా ప్రెక్శ్య సువృ్ఇత్తం మాం పితా యాన్యాహ సాంత్వయన్ |
వాక్యాని తాని ష్రొశ్యామి కుతహ్ ష్రొతసుఖాన్యహం || 2-103-13
ఎవముక్త్వా స భరతం భార్యామభ్యెత్య రాఘవహ్ |
ఉవాచ షొకసంతప్తహ్ పూర్ణచంద్రనిభాననాం || 2-103-14
సీతె మృ్ఇతస్తె ష్వషురహ్ పిత్రా హీనొ.అసి లక్శ్మణ |
భరతొ కుహ్ఖమాచశ్టె స్వర్గతం పృ్ఇథివీపతిం || 2-103-15
తతొ బహుగుణం తెశాం బాశ్పొ నెత్రెశ్వజాయత |
తథా బ్రువతి కాకుత్థ్స కుమారాణాం యషస్వినాం || 2-103-16
తతస్తె భ్రాతరస్సర్వె భృ్ఇషమాష్వాస్య రాఘవం |
అబ్రువన్ జగతీభర్తుహ్ క్రియతాముదకం పితుహ్ || 2-103-17
సా సీతా ష్వషురం ష్రుత్వా స్వర్గలొకగతం నృ్ఇపం |
నెత్రాభ్యామష్రుపూర్ణాభ్యామషకన్నెక్శితుం పతిం || 2-103-18
సాంత్వయిత్వా తు తాం రామొ రుదతీం జనకాత్మజాం |
ఉవాచ లక్శ్మణం తత్ర దుహ్ఖితొ దుహ్ఖితం వచహ్ || 2-103-19
ఆనయెణ్‌గుదిపిణ్యాకం చీరమాహర చొత్తరం |
జలక్రియార్థం తాతస్య గమిశ్యామి మహాత్మనహ్ || 2-103-20
సీతా పురస్తాద్ర్వజతు త్వమెనామభితొ వ్రజ |
అహం పష్చాద్గమిశ్యామి గతి ర్హ్యెశా సుదారుణా || 2-103-21
తతొ నిత్యానుగస్తెశాం విదితాత్మా మహామతిహ్ |
మృ్ఇదుర్దాంతస్చ షాంతష్చ రామె చ దృ్ఇఢభక్తిమాన్ || 2-103-22
సుమంత్రస్తైర్నృ్ఇపసుతైహ్ సార్ధమాష్వాస్య రాగవం |
ఆవాతారయదాలంబ్య నదీం మందాకినీం షివాం || 2-103-23
తె సుతీర్థాం తతహ్ కృ్ఇచ్చ్హ్రాదుపాగమ్య యషస్వినహ్ |
నదీం మందాకినీం రమ్యాం సదా పుశ్పితకాననాం || 2-103-24
షీఘ్రష్రొతసమాసాద్య తీర్థం షిమమకర్దమం |
సిశిచుస్తుదకం రాజ్ఝ్ణె తాతైతత్తె భవత్వితి || 2-103-25
ప్రగృ్ఇహ్య చ మహీపాలొ జలపూరితమఝ్ణ్జలిం |
దిషం యామ్యామభిముఖొ రుదన్వచనంబ్రవీత్ || 2-103-26
ఎతత్తె రాజషార్దూల విమలం తొయమక్శయం |
పితృ్ఇలొకగతస్యాద్య మద్దత్తముపతిశ్ఠతు || 2-103-27
తతొ మందాకినీతీరాత్ర్పత్యుత్తీర్య స రాఘవహ్ |
పితుష్చకార తెజస్వీ నివాపం బ్రాతృ్ఇభిహ్ సహ || 2-103-28
ఐణ్‌గుదం బదరీమిష్రం పిణ్యాకం దర్భసంస్తరె |
న్యస్య రామస్స దుహ్ఖార్తొ రుదన్వచనమబ్రవీత్ || 2-103-29
ఇదంభుణ్‌క్శ్వ మహారాజ ప్రీతొ యదషనా వయం |
యదన్నహ్ పురుశొ భవతి తదన్నా స్తస్య దెవతాహ్ || 2-103-30
తతస్తెనైవ మార్గెణ ప్రత్యుత్తీర్య నదీతటాత్ |
ఆరురొహ నరవ్యాఘ్రొ రమ్యసానుం మహిధరం || 2-103-31
తతహ్ పర్ణకుటీద్వారమాసాద్య జగతీపతిహ్ |
పరిజగ్రాహ బాహుభ్యాముభౌ భరతలక్శ్మణౌ || 2-103-32
తెశాం తు రుదతాం షబ్దాత్ప్రతిష్రుత్కొ.అభవద్గిరౌ |
భ్రాతృ్ఊ సహ వైదెహ్యా సింహానామివ నర్ధతాం || 2-103-33
మహాబలానాం రుదతాం కుర్వతాముదకం పితుహ్ |
విజ్ఝ్ణాయ తుములం షబ్దం త్రస్తా భరతసైనికాహ్ || 2-103-34
ఆబ్రువంష్చాపి రామెణ భరతస్సంగతొ ధ్రువం |
తెశామెవ మహాషబ్దహ్ షొచతాం పితరం మృ్ఇతం || 2-103-35
అథ వాసాంపరిత్యజ్య తం సర్వె.అభిముఖాహ్ స్వనం |
అ ప్యెకమనసొ జగ్ముర్యథాస్థానం ప్రధావితాహ్ || 2-103-36
హయైరన్యె గజైరన్యె రథైరన్యె స్వలంకృ్ఇతైహ్ |
సుకుమారాస్తథైవాన్యె పద్భిరెవ నరా యయహ్ || 2-103-37
అచిరప్రొశితం రామం చిరవిప్రొశితం యథా |
ద్రశ్టుకామొ జనస్సర్వొ జగామ సహసాష్రమం || 2-103-38
భ్రాతౄఉణాం త్వరితాస్తత్ర ద్రశ్టుకామాస్సమాగమం |
యుయుర్బహువిధైర్యానైహ్ ఖరనెవిస్వనాకులైహ్ || 2-103-39
సా భూమిర్బహుభిర్యానై ఖరనెమిసమ్రహతా |
ముమొచ తుములం షబ్దం ద్యౌరివాభ్రసమాగమె || 2-103-40
తెన విత్రాసితా నాగాహ్ కరెణుపరివారితాహ్ |
ఆవాసయంతొ గంధెన జగ్మురన్యద్వనం తతహ్ || 2-103-41
వరాహవృ్ఇకసంఘాష్చ సింహాష్చ మహిశాహ్ సర్పవానరాహ్ |
వ్యాఘ్రగొకర్ణగవయాహ్ విత్రెసుహ్ పృ్ఇశతైస్సహ || 2-103-42
రథాణ్‌గసాహ్వా నత్యూహ హంసాహ్ కారణ్డవాహ్ ప్లవాహ్ |
తథా పుంస్కొకొలాహ్ క్రౌఝ్ణ్చ విసంజ్ఝ్ణా భెజిరె దిషహ్ || 2-103-43
తెన షబ్దెన విత్రస్తైరాకాసం పక్శిభిర్వఋ్ఇతం |
మనుశ్యైరావృ్ఇతా భూమిరుభయం ప్రబభౌ త దా || 2-103-44
తత్తస్తం పురుశవ్యాఘ్రం యషస్విన మకీలంశం |
ఆసీనం స్థణ్డిలె రామం దదర్ష సహసా జనహ్ || 2-103-45
విగర్హమాణహ్ కైకెయీం మంథరాసహితామపి |
అభిగమ్య జనొ రామం బాశ్పపూర్ణముఖొ.అభవత్ || 2-103-46
తాన్నరాన్ బాశ్పపూర్ణాక్శాన్ సమీక్శ్యథ సుదుహ్ఖితాన్ |
పర్యశ్వజత ధర్మజ్ఝ్ణహ్ పితృ్ఇవన్మాతృ్ఇవచ్చ నహ్ || 2-103-47
స తత్ర కాంష్చిత్ పరిశన్వజె నరాన్ |
నరాష్చ కెచిత్తు తమభ్యవాదయన్ |
చకార సర్వాన్ సవయస్యబాంధవాన్ |
యథార్హ మాసాద్య తదా నృ్ఇపాత్మజహ్ || 2-103-48
స తత్ర తెశాం రుదతాం మహాత్మనాం |
భువం బ ఖం చాషునినాదయన్ స్వనహ్ |
గుహ గిరీణాం చ దిష్ష్చ సంతతం |
మృ్ఇదణ్‌గఘొశప్రతిమహ్ ప్రషుష్రువె || 2-103-49